|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Taşkun Mevkii |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
845 m |
|
Bölge:
|
Doğu Anadolu |
|
İl:
|
Elazığ |
|
İlçe:
|
Merkez |
|
Köy:
|
Muratcık |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
İTÇ I |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Elazığ il merkezinin kuşuçumu 30 km kuzeybatısında; günümüzde su altında kalan Aşvan'ın 5 km güneydoğusunda; Balibey Nahiyesi'nin 8.5 km kuzeyindedir. Elazığ'dan Aşvan'a giden karayolu yerleşmenin yakınından geçmektedir. Keban Barajı gölünden pek etkilenmemiştir. Göl suları yakınına kadar gelmektedir. Taşkun Kale'den 1 km uzak olmasına rağmen; bazı yayınlarda aynı kültür çerçevesinde beraber değerlendirilmektedir [Korfmann et al. 1994:200]. Kodu N 52 / 1. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Kuruçay Vadisi'nin içinde; mevsimlik derenin batı yakasında 110 m çapında [Sagona 1984b:5]; yuvarlak biçimli; alçak ve yayvan bir tepedir. Kuzey kesiminde yüksekliği 5.6 m'yi bulurken; bu yükseklik güney kesiminde 3.2 m'ye düşmektedir. Güneybatısında küçük bir pınar vardır. S. Helms; çevredeki bataklık kısımların; yerleşiklerin su ihtiyacını karşıladığını ileri sürmektedir [Helms 1972:51]. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1967 yılında Keban Projesi araştırmalarında R. Whallon ve S. Kantman tarafından saptanmıştır [Whallon 1979:161-163]. 1970; 1971 ve 1973 yıllarında Aşvan Projesi çerçevesinde; D.H. French'in başkanlığında S. Helms'in yönetiminde kazılmıştır. Açmalar tepenin kuzey kesiminde; daha çok tabakalanmayı saptamaya yönelik gerçekleştirilmiştir. |
| Tabakalanma: Kazı sonucunda 4 ana tabakanın varlığına işaret edilmektedir [Helms 1979:5]. İçlerinden 1. ve 2. tabakalar; A ve B olarak ikiye ayrılmaktadır. Yüzey toprağının içinde İlk Tunç Çağı III. evre boyalı mal parçalarının bulunuşunu; höyüğün en üstünde bu çağa ait bir yerleşmenin erozyon; vd. nedenlerle yok olduğunu göstermektedir. Ana toprağa kadar inilmiştir. |
| Buluntular: Mimari (yeniden eskiye doğru): En üstteki 1. tabakada; güney ve batı yönlerine uzanan taş duvar kalıntıları mevcuttur. Tam bir plan elde edilememiştir. Çok sayıda çukur saptanmıştır. 2 B yapı evresinde kerpiç duvarlardan ibaret iki yapı mevcuttur. Helms bu yapıların bir barınaktan ziyade depo yapılarını olduklarını yorumlamaktadır [French et al. 1974:34]. Olasılıkla açmanın açıldığı bu kesim bu yapı katı sırasında açık bir meydan olarak kullanılmıştır. Açma büyütülemediği için kesin bir şey söylemek olanaksızdır. 3. tabaka ise en iyi mimari kalıntıların var olduğu tabakadır. Taş temel üzerine kerpiçten yapılmış dört yapı ortaya çıkarılmıştır. Evlerin arasında boşluklar mevcuttur. Kazı başkanı bu yapılardan 4. yapının bir ambar; 1 ve 3. yapıların un öğütme mekanı ve silo olarak vazife gördüğünü ve 4. yapının köyün en dış yapısı olduğunu belirtmektedir [French et al. 1979:5]. Kazılan alanın kuzey kesimi iskan edilmemiştir [French et al. 1974:34]. 4. tabakaya ait kalın bir ev duvarı gün ışığına çıkarılmıştır. Bunun altında ana toprak üzerinde uzanan iki yapı evresinin de bu tabakaya ait olduğu sanılır. Çanak Çömlek: Kazıyı yöneten S. Helms; tabakalarda üç ana mal grubunun var olduğuna işaret etmektedir [French et al. 1972:51-52]. Bunlardan ilk ana mal grubu; yüzey toprağının içinde; açık krem renk fon üzerine kırmızı renkte boya bezemeli mal ile çizi üçgen ve nokta bezemeli devetüyü maldır. İlk Tunç Çağı'nın ortasına tarihlenen ve Malatya-Elazığ boyalı malı olarak tanımlanan; boyalı malda üçgen ve dalgalı çizgi motifleri vardır. Helms'in 2. grup olarak tanıttığı mal; devetüyü renkli hamurlu; açkılı maldır. Bu mal tüm tabakalarda görülmektedir. Çok az değişiklikler saptanmıştır. 3. mal grubu ise pembe ve krem maldır. Bu mal da bütün tabakalarda gün ışığına çıkarılmıştır. A. Sagona ise olasılıkla aynı mal gruplarını farklı isimlerle tanıtmaktadır. El yapımı kırmızı-siyah açkılı mal (Karaz/Erken Transkafkasya malı) ile çark yapımı açık renkli; ince yapımların hakim mal grubu olduğunu ileri sürmektedir [Sagona 1994:6-7]. Karaz malından az sayıda biçim saptanabilmiştir. Az sayıda saklı astar bezemeli mal ile Ninive V tipi mal örnekleri bulunmuştur. Kil: 3. tabakada bulunan; geometrik bezemeli silindir mühür; kilden yapıldıktan sonra pişirilmemiştir [Sagona 1984:şek.69/6]. Pişmemiş topraktan figürin parçaları vardır. Çok sayıda çanak parçasının delinmesi ile oluşturulmuş basit ağırşak başları ele geçmiştir [Sagona 1984:şek.70/1-10]. Gri renkli kilden yapılmış küçük bir silindirik mühürün üstünde de üç adet akrep motifi vardır. Yontma Taş: Çakmak taşından trapez kesitli dilgi bıçaklar; obsidiyenden üçgen biçimli; iki yüzü düzeltili ok uçları en belirgin tiplerdendir [Sagona 1984:şek.69/1-3]. Sürtme Taş: Bazalt hammaddesinin işlenerek oluşturulan öğütme taşları; yerleşmede yoğun öğütme işleminin yapıldığının somut delilleridir. Ayrıca ezgi taşları da ele geçmiştir. Kurs biçimli delikli bir nesne bulunmuştur. Kemik/Boynuz: Bızlar; deliciler; kurs biçimli nesneler; delikli gerdançe özellikle kemik malzemenin yerleşikler tarafından işlenip günlük hayatlarında çeşitli amaçlarla kullandığını göstermektedir [Sagona 1984:şek.69/4-5]. Maden: 2 A tabakasında başı bezemeli boynu boğumlu bakır bir iğne; boynu çizgi bezemeli iğne ile bakır/tunç çift spiral; höyükte saptanan çok az sayıdaki maden bulgular arasında sayılabilir [Sagona 1984:şek.68/4-5; 8-9]. İnsan Kalıntıları ve Mezarlar: Yüzey toprağının içinde bazı armağanları ile beraber; hocker biçiminde gömülmüş bir insan iskeleti ortaya çıkmıştır. Basit toprak mezar tipinde olan bu mezarın hangi döneme tarihlendiği kesin değildir. Bitki Kalıntıları: Büyük bir küpün içinde ele geçen kalıntılar arpa ile durum buğdayına aittir. Bunun dışında kamış ve ot tohumu görülmektedir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Taşkun Mevkii; Doğu Anadolu yöresinde az sayıda kazılan İlk Tunç Çağı I. evresi için örnek bulgular veren tarıma dayalı ekonomisi olan bir yerleşim yeri olmuştur. Kazıdan; ana tabakalanmanın bu dönemde oluştuğu; yüzeyde ele geçen İlk Tunç Çağı III. evre bulgularından da en üstte bu çağa ait yerleşmenin sürülme ve erozyon gibi nedenlerle yok olduğu anlaşılmıştır. Diğer tabakalar arasında kesin ve belirgin bir kültür değişiminin olmadığı gözükmektedir. 3. tabakadaki silindir mühür ise Jemdet Nasr özelliklerini; aynı tabakada ortaya çıkarılan daire biçimli sıvalı yer teknesi; Amik H evresi özellikleri taşımaktadır. Kazıda çıkan çanak çömlek endüstrisi A. Sagona tarafından ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir [Sagona 1994:lev.27-88]. A. Sagona; bu buluntuları Doğu ve Güneydoğu Anadolu Bölgesi yerleşmelerinde bulunanlarla karşılaştırmakta ve Taşkun Mevkii'ni Aslantepe VI B; Hassek Höyük 1-4; Kurban Höyük V. tabaka ile çağdaş olduğunu ihtiyatla kabul etmektedir [Sagona 1994:9]. Ayrıca Kuzey Mezopotamya'daki geç saklı astar bezeme mal; Jemdet Nasr malı ve Ninive V malı ile bu yöre ile Anadolu arasındaki ilişkilere de dikkat çekilmektedir. Şimdilik yüzey toprağındaki kültür dışındaki diğer tabakaları; Aslantepe VI B tabakasının 14C tarihlerine dayanarak; MÖ 3. bin yılın ilk çeyreğine (MÖ 3.000-2.800) koyabiliriz. |
