©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi





İnkese

Çizimler için tıklayın...


Fotoğraflar için tıklayın...

maps
İnkese
Türü:
Yatay Mağara
Rakım:
250 m
Derinlik:
-80 m
Uzunluk:
355 m
Bölge:
Marmara
İl:
İstanbul
İlçe:
Şile
Köy:
Hacılı

     


Yeri: Sortullu Köyü'nün 1.5 km güneyinde ve Hacılı Köyü'nün 3 km KB'sında bulunan İnkese Mağarası, alt giriş ağzı olan Suçıkan Mağarası ile bağlantılıdır. Şile ilçesinin güneydoğusunda bulunan mağara, Ağva'ya 26 km mesafede ve ulaşımı daha kolaydır. Şile-Ağva karayolu kullanılarak Osmanköy-Sortullu köyleri geçilmek suretiyle Hacılı Köyü'ne sapılır. 308 m'lik Doğanyuvası Tepe'nin GD'sundaki mağaranın içinde bulunduğu doline kadar araçla ulaşılır. Yağışsız zamanlarda vasıta, dolinin tabanındaki subatan ağzına karşılık gelen İnkese Mağarası yanına kadar gelebilir. Yürüyerek, Hacılı ve Sortullu köylerinden de ulaşılabilir.
Yapısal Özellikleri ve Oluşumu: İnkese Mağarası, Şile'nin kuşuçuşu 18 km güneydoğusunda, Hacılı-Sortullu-Tepemanayır yolu üzerinde, deniz seviyesinden 250 m yüksekte, alçak bir plato üzerinde yer alır. İnkese Mağarası ağzı, Göksu Deresi'nin bir yan kolunun üzerine yerleşmiş dolin dizilerinden üçüncüsünün içinde, vadi tabanından 200 m yüksekte yer alır. Göksu Deresi, çevrenin ana akarsuyu olup, plato yüzeyinden çevre kayaçlarını oluşturan Skitiyen-Anisiyen (Alt-Orta Trias) erimeli kireçtaşları ile Türoniyen (Üst Kretase) andezitlerin içine gömülmüştür. Bu birimlerin üzerine yer yer sırtlarda rastlanan kırmızımsı kirli sarı renkli kil, kum ve çakıldan oluşan Pliosen örtü formasyonu gelir. Hacılı güneyinde ötelenmiş olmasına rağmen ana akarsu olan Göksu KG yönlü bir fay hattına yerleşmiştir. Bunun yanısıra çevresinde bozulmuş drenaj örneklerine rastlanır. Bunlardan biri Doğanyuvası Tepe (308 m)-Göksu Deresi hattında bulunur. Yüzey drenajı hemen hemen bir yeraltı drenajına dönüşmüştür. Bu yeraltı nehrinin açılmış olduğu galeri, bir ucu B-KB 250 m'lerde İnkese Mağarası olarak başlar ve diğer ucu D-GD 170 m'lerde Suçıkan Pınarı mevkiinde Suçıkan Mağarası olarak sonuçlanır. Mağara, Skitiyen (Alt Trias) killi kireçtaşları ile üzerine konkordan gelen Anisiyen (Orta Trias) dolomitik kireçtaşları açık boz, koyu boz, bejimsi renkli, orta-kalın dolomitleşmiş fosil kırıntılı, ince dokulu, alt seviyelerde sileks nodüllü olup, ±200-800 m arasında toplam kalınlıktadır [Özdemir et al. 1973]. Dolomitik kireçtaşları altındaki killi kireçtaşları ise sarımsı gri renkli, orta-ince tabakalı, oldukça sert, bol fosilli, gri kireçtaşı ve silttaşı ve oolitik tabakalar ile ardalanmalı, tabaka yüzleri bol solucan izli (Vermes'li) olup, ± 50-225 m'lik toplam kalınlık gösterirler [Özdemir et al. 1973]. İnkese Mağarası girişi 200 m çapındaki bir dolinin güneyinde yer alan subatan ağzına karşılık gelir. Dolinin batısında ise, bir karstik kaynak yeryüzüne çıkmaktadır. Ayrıca mağaranın çok yakın çevresinde ve hemen güneyinde yine aynı birimler içinde, ancak fazla gelişme olanağı bulamamış olan "Yukarı Kışla Mağarası" yeralır. İnkese mağarası ve yakın çevresinde gelişen aşınım yüzeylerinin kuzeye (Karadeniz'e) doğru %2-5 eğimleri ise, çarpılmış olmaları, dolayısıyla örtü depolarının da aynı karakteri göstermesi, eski bir mağara-Göksu hattının tali akarsu kolu iken bugün birbiriyle ancak yeraltı drenajı ile bağlantılı, yüzeyde dolin dizilerine dönüşmüş eski bir flüyyo-karstik depresyon varlığı; çevrede birçok karstik kaynağın varlığı; Göksu vadisindeki menderes yeniklerinin, eğimlenmiş kayma yamacı taraçalarının, eğim kırıklıklarının, terkedilmiş yatakların bulunuşu; bir de özellikle mağara içinde birer metrelik seviye farkı ile iki kademeli kum-çakıl hatta konglomeralardan oluşan çökel topluluğunun istiflenmesi sahadaki genç tektonik hareketlerin [Ardos 1979; Şengör 1980; Ertek 1990 ve 1995] varlığını ve delillerinin göstermektedir. Inkese Mağarası, karstik kökenli bir mağara olup, yapısını oluşturan killi kireçtaşları ile dolomitik kireçtaşlarının yeraltı suları tarafından oyulup, eritilmesi sonucunda oluşmuştur. Killi kireçtaşlarının hemen hemen geçirimsiz zon oluşturması nedeniyle mağara aktif olup, içinden bir yeraltı deresi de geçmektedir. Kuru ve yağışsız dönemlerde yeraltı deresinin debisi azaldığından ancak Inkese ağzından girilip, Suçıkan ağzından çıkılabilir. Bunun yanında bu geçişin temini için yine de kasık çizmesi ya da mağara elbisesi giyilmesi ve mağara tecrübesi olan kişilerin geçiş yapmaları önerilir. Ayrıca ana galeriye bağlanan bir yan kolda tamamen sulu, uzunca bir sifon geçişi de mevcuttur. Inkese Mağarasının giriş ağzı bir subatana karşılık gelir. 10 m çapında bir çöküntü şeklinde olan subatan girişi önce çapı 5 m'lere kadar daralarak 4 m içeriye (güneye) doğru bir girişi vardır. Buradan hemen 3 m aşağıdaki "Büyük Salon'a inilir. İnkese Mağarası'nın Büyük Salonu 24x9,5 m boyutlarında olup, 13 m'lik tavan yüksekliğine sahiptir. Salonun güneybatı duvarlarındaki kazınmış fresklere sahip mihrap ile merdivenlere dayanarak burasının eski bir kiliseye karşılık geldiği söylenebilir. Mihrabın üst kesiminde, tabandan 8 m yüksekte, 12 m uzunluğunda tabanı mille kaplı susuz bir yan kol yeralır. Salona inilen (girilen) yerin hemen altında giriş ağzı 1,5x3 m boyutlarında olan sulu bir kol Büyük Salona katılır. Bu akan su hemen hemen tüm ana galeri boyunca mağarayı takip eder. Giriş ve salondan sola dönüldüğünde tavan alçalarak, 15 m sonra ana galeri daralır, boyutları 5x3 m'lere kadar düşer. Aşağı doğru 1 m seviye farkıyla, salonda olduğu gibi bu tabanda da köşeli, iri bloklar yer alır. Tavanda damlataşlar, sarkıtlar ancak çatlaklar boyunca eser miktarda ve kalem boyutunda gelişmiştir ve hemen hemen tabaka yüzeyi izlenir. Bunun yanısıra ana galeri duvarlarında beyaz travertenler gelişmiştir. 18 m'lik galeri geçildikten sonra tavan yüksekliği 8 m'lere kadar çıkar. Ana galeri 90 derecelik bir açı ve 1 m'lik düşen seviye farkı ile aşağıya doğru devam ederken, sağda 4 m'lik hafif çıkışla suyun ortadan kalktığı, tabanı milli 27 m'lik bir yan kol yeralır. Sonu 50x40 m'lere kadar azalarak devam etmektedir. Ana galeri kuzeye (sola) ve aşağı doğru devam ederken 32 m uzunluğa sahiptir. 1,5 m eninde ve 1,75 m boyuna inerek galeri gittikçe daralır. Tabandaki blokların arasından su akışı mevcuttur. Daha sonra tamamen tabaka yüzeyine oturan mağara galerisi 90 derecelik bir açı ile doğuya yönelir. 22 m sonra taban artık tamamen sulu bir galeri şekline dönüşür. Su seviyesi diz boyu ya da biraz aşar. Tavan yüksekliği 2 m, genişlik ise 3 m'dir. Sarkıt ve dikite rastlanmaz. Yer yer tavan yüksekliği 75 cm'lere kadar alçalır. Sulu galeri 30 m devam eder. Sonuçta sığ kesimde iri kum ve killer birikmiştir. 6 m sonra ana galeri ikiye çatallanır, bunlardan soldaki kol bir sifon oluşturarak muhtemelen çıkışa çok yakın mevkiideki bir diğer tamamen sulu kolla birleşir. Bir çatlak hattına yarleşmiş ana galeri büklümler oluşturur. Tabanında suyun yerini iri bloklar alır. Tavanda ise, çatlakları takiben sarkıtlar gelişmiştir. Sulu kesimden Yamaç Çopulu subatanına kadar bu galeri 104 m uzunluğuna sahiptir. Doğuda hava akımı gelmekte olup, mağara canlılarının çeşit ve türleri de bu kesimde oldukça artmaktadır. Bu galeride Eylül 1995'de 15 derece C sıcaklık ölçülmüştür. 75x50 cm boyutlu bir yüksekliğe sahip Yamaç Çopulu (Yamaç Subatanı) ile ana galeri kesintiye uğrar. 2x3 m boyutlarında döküntü blokların yer aldığı tabandan +4 m'lik bir inişle, alt ağız olan Suçıkan Mağarası'na girilerek inilir. 45 m uzunluğunda yine kireçtaşlarından çatlak zonu boyunca açılmış olan bir galeridir. Duvarlarında beyaz travertenlere rastlanır. Hemen inişte kuzeyde (solda) tamamen sulu bir galeri bulunur. Suçıkan Mağarası'nın genişliği 3 m olup, tavan yüksekliği yer yer 12 ile 15 m'ler arasında değişir. Suçıkan Mağarası ağzı, bir çöküntüye karşılık gelir. Çıkışın hemen altında karstik kaynak olarak Suçıkan Pınarı tekrar yeryüzüne çıkar. Bu su, gerek İnkese Mağarası'nın bulunduğu dolinin batısından kaynaklanan, gerekse İnkese Mağarası'nın girişindeki salona katılan sularla ve ayrıca yüzeyden sızarak karstik ceplerde toplanan sularla beslenir. Toplam 355 m uzunluğa sahip İnkese Mağarası halen işlerliğini sürdüren aktif bir mağaradır. Ancak Yol Çopulu Subatanı-Suçıkan Mağarası arasında kısmen susuz ve fosil bir kola rastlanır. Mağaranın fosilleşimlerinde büyük çöküntülerin ve tabandaki birikimlerin varlığı mağaranın bu kesiminin ihtiyarlık döneminde olduğunu gösterir. Buna ve daha önce belirlenen genç tektonik verilere dayanarak mağaralaşmanın Pliosen sonu-Kuaterner başlarında başlamış olduğu söylenebilir.
Araştırma Tarihçesi: BÜMAK tarafından 1986 tarihinde araştırılmış fakat haritası çizilmemiştir. Daha sonra, 1999 yılında 'Eurasian Bridge '99' çalışması kapsamında araştırılan mağaranın haritası çizilmiştir. Çevre köy sakinleri, özellikle Hacılı ve Sortullu'lular tarafından bilinen bir mağaradır. İnkese Mağarası, 1980'lerde Kocaeli yarımadasında jeomorfolojik araştırmalar yapan T.A. Ertek [Ertek 1990 ve 1995] tarafından ele alınarak mağaralaşma süreçleri ortaya konmuştur. Mağaranın planı ilk defa Ertek ve ekibi tarafından ortaya çıkarılmıştır.
Bulgular: İnkese Mağarası'nın çeşitli zonlarında (ışıklı, yarı ışıklı, ışıksız; ayrıca sulu ve susuz ortamlarda) ekolojik ortama uymuş ve mağara içinin solunumuna elverişli yeterli oksijeni dolayısıyla yaşam koşullarını sürdürebilen memeli, eklembacaklılar, çiftkanatlılara (yarasa, mağara faresi, koyu kahverengi örümcek, açık renk şeffaf örümcek, kırkayak, sivrisinek) rastlanmıştır.


Liste'ye