|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Tilbeş Höyük |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
360 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Şanlıurfa |
|
İlçe:
|
Birecik |
|
Köy:
|
Keskince |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Post Assur Dönemi |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Şanlıurfa il merkezinin batısında; Birecik İlçesi'nin yaklaşık 22 km kuzeybatısında; Fırat Nehri'nin akış yönüne göre sol; doğu yakasında; Keskince (Tilmusa) Köyü'nün yaklaşık 2 km kuzey-kuzeydoğusundaydı. Tilbeş adı yörede Son Tepe anlamına gelmektedir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Fırat Nehri'nin hemen kıyısında yer alan konik biçimli bir tepeydi. Nehir kenarından 12 m yüksekliğinde; 110x100 m boyutlarındaydı. Kültür toprağının kalınlığının 14.5 m olduğu belirtmektedir. Höyüğün yamaçları basamak şeklinde teraslıydı. Fırat'a bakan batı yamacı diğer yamaçlarına göre dikti. Fırat'ın höyüğün hemen altında geniş bir yataktan aktığı görülmekteydi. Bu açıdan bu yerin piyade geçit yeri olduğu yorumlanabilir. Höyük Birecik Barajı'nın su tutulması ile baraj gölü altında kalmıştır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1989 yılında Chicago Üniversitesi adına G. Algaze başkanlığında gerçekleştirilen yüzey araştırmasında saptanmıştır [Algaze et al. 1994:32, har.5]. 1996 yılında J.G. Fuensanta yönetiminde, Alicante Üniversitesi desteğinde, İspanyol ekip tarafından başlatılan kurtarma kazılarının, Birecik Barajı suyunun gelişine kadar devam etmesi planlanmıştır. Çok uluslu bir ekip tarafından sürdürülen çalışmalar 2000 yılında sona ermiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Yapılan çalışmalar sonucunda höyükte, Geç Kalkolitik Çağ, Erken Uruk, İTÇ I-IV evreleri, İTÇ IV'den Orta Tunç Çağı'na geçiş, Orta Tunç Çağı'ndan Son Tunç Çağı'na geçiş, Geç Demir/Akhamenid, Hellenistik, Selevkoslar/Roma ve İslam Dönemi yerleşmelerinin var olduğu anlaşılmıştır. Tilbeş Höyük'te Demir Çağı'nın yayılım alanı 10 hektardır. Tilmusa yerleşmesinde olmayan Akhamenid varlığı ve Akhamenid/Hellen geçiş dönemi bu yerleşmede mevcuttur ve uzun sürmüştür [Fuensanta-Charvat:156] Tilbeş Höyük, İlk Tunç Çağı boyunca önem taşıyan bir yerleşme olmakla birlikte özellikle İTÇ IV'te, Tilmusa, Tilöbür, Tilvez ve Surtepe gibi komşu höyüklerdeki yerleşmeler göz önüne alındığında bölgede bir merkez durumunda olup olmadığı kesin değildir [Fuensanta et al. 2000:158-161; Fuensanta et al. 2002a:133-137]. Tilbeş Höyük'te Demir Çağı, IIIB 1 ve IIIB2 olarak iki evre şeklinde görülür. DÇ IIIB 1, erken Akhamenid olarak adlandırılır. Bu dönemde, Yeni Assur'a ait çok mekanlı yapı tekrar kullanılmıştır ve ölü gömme ile ilgili karakteristik veriler ele geçmiştir. Bu dönem, geç dönemlerde açılan silolar tarafından tahrip edilmiştir [Fuensanta-Charvat:156]. DÇ IIIB 2 evresi, Akhamenid/Hellenistik Dönem geçiş evresi olarak karşımıza çıkar ve MÖ 4. yüzyılın sonuna tarihlendirilir [Fuensanta-Charvat:158]. |
| Buluntular: Mimari: Höyük üzerindeki Akhamenid tabakaları çok açık değildir. Bu yapı katına ilişkin bilgi, mezarlar, silolar, ocak ya da altarlardan gelmektedir. E 4a, E 3, E 8 ve AE 1-5 ile daha çok A 2-6 açmalarından Akhamenid Dönemi'ne ilişkin bulgular elde edilmiştir [Fuensanta et al. 2000:158,160]. A 2-A 6E açmasında aşağı doğru 1.5 m kazılarak ortaya çıkartılan Erken Akhamenid tabakası, çöp çukurları ve yoksul olduğu düşünülen bir kişiye ait bir mezar ile temsil edilmektedir. B1 Sondajı'nda da modern yerleşmeden kaynaklanan sebepler nedeniyle karışık durumdaki Erken Akhamenid ve Orta Tunç I buluntularına rastlanmıştır [Fuensanta et al. 2002:136]. Mezar: DÇ IIIB 1 evresinde ortaya çıkartılan Akhamenid mezarlar, dönem için karakteristik özellikler taşımaktadır. Mezar içinden pişmiş toprak süvari ve kadın figürinleri ele geçmiştir [Fuensanta-Charvat 2006:156]. Figürin: DÇ IIIB 1 evresine ait Akhamenid mezarlerdan ele geçen kil yapımı süvari ve kadın heykelciklerin paralelleri, Hacınebi, Kargamış/Deve Höyük ve Teleilat'da görülmektedir [Fuensanta-Charvat 2006:156]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: |
