|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Harput Kalesi |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Kale |
|
Rakım:
|
m |
|
Bölge:
|
Doğu Anadolu |
|
İl:
|
Elazığ |
|
İlçe:
|
Harput |
|
Köy:
|
|
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Orta Demir Çağı |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Elazığ il merkezinin 5 km kuzeydoğusunda yer almaktadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Harput İç Kale kurtarma kazıları Veli Sevin'in bilimsel danışmanlığında Elazığ Müze Müdürlüğü başkanlığında gerçekleştirilmektetir. 2005 yılından itibaren sürdürülen çalışmaların amacı, MÖ 8. yüzyılda Urartular tarafından kurulmş Harput Kalesi içinde 17. yüzyılın ortalarından 20. yüzyılın başlarına kadar yaşayan bir Osmanlı mahallasini kurtarmaya yöneliktir [Sevin et al. 2010:373]. Kaledeki kazı çalışmaları 2015 yılından beri İ. Aytaç tarafından gerçekleştirilmektedir. |
| Tabakalanma: |
| Buluntular: Mimari: Merkezde kale mimarisinin yanında büyük oranda tahrip olmuş kaya işaretleri de bulunmaktadır. Günümüzde Kayabaşı olarak bilinen kayalığın üst kısmında yer alan çok sayıda kaya işareti ve ana kayaya oyulan kurban kanı akıtma kanalı, bu kesimin aynı zamanda önemli bir açık hava kült merkezi olduğunu göstermektedir. 2008 yılında "Cami Caddesi" olarak adlandırılan yolda basamaklı bir yapının olduğu, bu basamaklarında bir bölümünde de kayaya oyulmuş Urartu taş temel yuvalarından yararlanıldığı anlaşılmıştır. Ayrıca cadde tabanının mahallenin önem taşıyan kamusal alanının son bulduğu uç kesimde büyük çapta ana kaya üzerine ve kayaya oyulmuş Urartu basamaklarına uyacak şekilde oturtulduğu belirlenmiştir [Sevin 2010:374-375]. Orta mahalleyi ikiye ayıran Cami Caddesi'nin güneyinde, kaya oyma Urartu tesisinin güneyinde Batı Yamacı Atölyeler Grubu bulunmaktadır. Buradaki tüm yapılar da büyük çapta kayaya oyulmuş basamak şeklindeki Urartu temelleri üzerine oturtulmuştur [Sevin 2010:381]. 2008 yılı kazılarının en önemli keşfi, Urartulara ait olduğu tahmin edilen kayaya oyulmuş kapsamlı bir yeraltı su tesisidir. Su tesisi, Kale Camii'nin 10 m kadar batı-kuzeybatısındadır. Tonozlu dehlizin duvarları Horasan harç kullanılarak taştan örülmüş olup ortalama 1.60/1.80 m genişlikte, 9 m uzunluğunda ve 3.50 m kadar yüksekliğindedir. Basamaklı giriş önce üzeri açık bir şekilde başlamakta, daha sonra 1.80x1.80 m boyutlarındaki kapalı bir tünel haline dönüşüp giderek kuzey yönünde derinleşmektedir. 30 basamaktan itibaren keskin bir dirsekle batıya dönerek alçalmayı sürdürmektedir. Tünel, yaklaşık 80. basamaktan sonra kısmen doğal bırakılmış kısmen de işlenmiş mağara görünümlü bir odaya iner. 8x10 m boyutlarındaki mağaranın kuzey yüzüne birbirine bitişik üç hazne oyulmuştur. Her hazneye de kayaya oyulmuş merdivenelrle inilmektedir [Sevin et al. 2010:382-383]. Çanak çömlek: Kalenin etrafında yapılan çalışmalarda Urartu seramiklerinin yanı sıra az sayıda Urartu saray seramiği olarak bilinen "Bianili" Urartu seramik parçaları da tespit edilebilmiştir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Yörede, Palu (Şebeteria) ile şimdi Karakaya Baraj Gölü'nün suları altında kalan Deliktaş ve Kömürhan yakınındaki Habibuşağı Kalesi'nde benzer Urartu su tesislerinin varlığı önceden bilinmektedir. Harput ve çevresinde MÖ 800 yıllarından itibaren egemenlik kuran Urartuların Harput'ta geniş çaplı bir kale inşa ettikleri, ana kayaya oyulmuş merdiven görünümlü temel yuvaları ve açık kaya tesisinden anlaşılmaktadır [Sevin et al. 2010:382]. |
