|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Surtepe |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
490 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Şanlıurfa |
|
İlçe:
|
Birecik |
|
Köy:
|
Surtepe |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Geç Demir Çağı |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Şanlıurfa il merkezinin batısında; Birecik'in kuzeybatısında; Fırat'ın kuzey yakasında; Surtepe Köyü'nün bulunduğu yerdedir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Terasları ile 250x230 m'yi bulan yerleşme yeri; toplam 7.2 hektarlık bir alanı kaplamaktadır. Konik biçimli höyük kısmı 120 m çapında; 16 m yüksekliğindedir. Yapılan araştırmalar sonucunda; höyüğün iskan edilen alanının 20 ila 50 hektarı kapladığı düşünülmektedir. Surtepe Köyü'nün yapıları tarafından tahrip olan höyüğün doğu ve güneydoğu eteklerini de nehir aşındırmıştır. Tali köy yolu kuzey ve batı eteklerini kesmektedir. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1989 yılında Algaze başkanlığındaki ekip tarafından Birecik Baraj Gölü altında kalacak buluntu yerlerini saptamak amacıyla yapılan yüzey araştırmasında bulunmuştur [Algaze et al. 1994:40, harita 4'deki 33 no'lu buluntu yeri]. 2000 yılında, İspanya Alicante Üniversitesi Geç Prehistorya Bölümü, Şanlıurfa Müzesi ve Prag Oriental Institute and Academy of Science ortaklığında burada kurtarma kazıları başlatılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Surtepe'de, Geç Demir Çağı/Akhamenid Dönemi görülür. Özellikle B1, B2 ve B3 açmalarında Akhamenid kalıntılarına rastlanmıştır [Fuensanta et al. 2002b:197, 204]. |
| Buluntular: Mimari: Surtepe'de 2005 yılında E30-E31-E32 açmalarında yapılan çalışmalarda, kazılan alanların kuzey bölümünde 50 m uzunluğunda ve 3.5 m'nin üzerinde yüksekliği olan bir kerpiç duvar tespit edilmiştir. Yapı, 39x15 cm boyutlarındaki standart kerpiçlerden yapılmıştır. Söz konusu bu duvar, Geç Demir Çağı'na tarihlendirilen monumental bir yapıya aittir. Nitekim elde edilen buluntulara göre yapı, Yeni Assur ve Akhamenid İmparatorluğu Dönemleri'nde de oturum görmüştür. [Fuensanta et al. 2007:463]. 2005 yılı çalışmaları sonucunda Surtepe'nin, Geç Kalkolitik Çağ, İlk Tunç Çağı I ve Geç Demir Çağı boyunca önemli bir yerleşme olduğu anlaşılmıştır [Fuensanta et al. 2007:465]. 2005 yılı kazıları Geç Demir Çağına tarihlenen, kerpiçten anıtsal bir yapıyı da ortaya çıkarmıştır. Yapının duvarları yaklaşık 2 m'ye kadar korunmuştur ve çanak çömlekler ile baskı mühürlerin de işaret ettiği gibi Achaemenid Dönemine ait olduğu sanılmaktadır [http://www.une.edu.au/cat/sites/surtepe.php, 22.6.2011; 14:50]. Epigrafik Malzeme: 2005 yılının Geç Demir Çağı açısından en önemli buluntusu taş bir tablettir. Geç Demir Çağ'a tarihlenen söz konusu tablet, 10.5x6.4x1.9 cm ebatlarındadır ve alfabetik bir yazıya sahiptir. Tablet, Eski Semitik Diller konusunda uzman olan H. Sauren'in ilk çalışmalarına göre yerel bir Semitik dille yazılmıştır. Yazılanlara göre söz konusu tablet, bir mektup ya da bir mesaj metnidir. Tabletin birinci satırındaki "(o) önemlidirÉ" ve ikinci satırda bulunan "çünkü onu görmek benim için çok önemlidirÉ." ibareleri olasılıkla bustrofodon tekniğindedir. Üçüncü satır bazı harflerin silinmesi nedeniyle okunamayacak durumdadır. Tabletin arka yüzünde bulunan "liderin sözü" ibaresinden dolayı bu tabletin, tahtı kazanmış olan bir liderin tanrıya teşekkürünü içeren bir mektup veya bir mesaj olduğu düşünülmektedir. En erken örneklerini MÖ 7. yüzyıla ait Assurbanipal'in kütüphanesinde gördüğümüz bu tablet, olasılıkla en geç MÖ 5. ya da 4. yüzyıl içine tarihlenmelidir [Fuensanta et al. 2007:463-464]. 2005 yılı kazılarında ortaya çıkarılan, üzerinde Aramice'nin alışılmamış bir biçimiyle yazılar bulunan taş tablet de kayda değer bir buluntudur [http://www.une.edu.au/cat/sites/surtepe.php, 22.6.2011; 14:50]. Mühür/Mühür Baskısı: Yapının kuzey girişinde orijinali camdan yapılmış ancak kısmen yanık durumda olan bir damga mühür bulunmuştur. Pers İmparatorluğu'nun "Krali Stil" cam damga mühürlerini andıran eser, çoğunlukla resmi yapılarla ilişkilidir. Surtepe mühür ikonografisi sahnenin, dua etme ve verimlilikle ilişkili olduğunu göstermektedir. Öte yandan bir çömlek parçası üzerinde bulunan silindir mühür baskısı da, tipik Akhamenid krali ikonografisini, Firhuzvahar, yansıtmaktadır [Fuensanta et al. 2007:464-465]. Çanak Çömlek: Pers İmparatorluğu'nun resmi dili olan İmparatorluk Arami dilinde yazılmış bir yazıtı içeren keramik parçası (3.5x3.8 cm) da, aynı alandan ele geçmiştir. Üzerindeki "I g" ibaresi, kabın yaklaşık yarım litrelik sıvı (şarap veya su) hacmine sahip olduğunu gösterebilir [Fuensanta et al. 2007:465]. Yapı içindeki çanak çömlek ile çakmaktaşı endüstrisi de Akhamenid tipolojisini yansıtmaktadır [Fuensanta et al. 2007:464]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: |
