|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Değirmentepe |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
m |
|
Bölge:
|
Doğu Anadolu |
|
İl:
|
Elazığ |
|
İlçe:
|
İçme |
|
Köy:
|
Kıraç |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Orta Demir Çağı |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Elazığ il merkezinin 22 km doğusunda; Kıraç (İlemil) Köyü'nün 2 km güneydoğusunda yer almaktaydı. Keban Barajı göl suları altında kalarak günümüzde tamamen yok olmuştur. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Altınova'nın doğu ucunda; Murat Suyu'nu batıdan sınırlayan yumuşak sırtların kenarında yer alan höyük uzaktan bakıldığında doğal bir tepe görünümündeydi. Bu açıdan Elazığ'da yüzey araştırması yapan araştırmacıların gözünden kaçmıştır. Yamaç yerleşmesi tipinde bir yerleşme yeri olduğu belirtilen [Duru 1979a:4] höyüğün kuzey ve doğu kenarı çağdaş bir su kanalı tarafından büyük ölçüde tahrip edilmişti. Höyük ismini; doğu kesiminde bulunan bir değirmenden almıştı. 130x120 m boyutlarında; 11 m yüksekliğinde olduğu belirtilmektedir. Erozyon ile yüksekliği yaklaşık 9 m'e inmiştir (R. Whallon 7 m olduğunu bildirmektedir). |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: R. Whallon ve S. Kantman tarafından 0 54/3 numarası ile saptanan höyükte [Whallon 1979:188-194, şek.90] gerçekleştirilen yüzey araştırmasında Son Kalkolitik Çağ, İlk Tunç Çağı I ve II. evreleri, şüpheli IIIa evresi ile Erken Demir Çağı çanak çömleği bulunmuştur. Höyüğün kısa bir zaman dilimi içinde su altında kalmasından dolayı, R. Duru yönetiminde yapılan kazılar ancak bir mevsim (1973) sürmüş ve 1974 yılı başlarında sonuçlandırılmıştır. Yapılan çalışmalar sonucunda ne yazık ki ana toprağa inilememiştir. |
| Tabakalanma: Refik Duru'ya göre, tepenin üstündeki açmada tümü İlk Tunç Çağı'na tarihlenen 4 yapı katı mevcuttur. Yamaçta ise Demir Çağı'na tarihlenen 2 yapı katı saptanmıştır. Yapılan araştırmalarda Son Kalkolitik Çağ, İlk Tunç Çağı I ve II. evreleri, şüpheli III a evresi ile Erken Demir Çağı çanak çömleği bulunmuştur. |
| Buluntular: Mimari: Bir köy yerleşmesi niteliğinde olan höyükte yapılan kazılarda İlk Tunç Çağı son iki evresine ait olmak üzere 4 yapı katı tespit edilmiştir. B-C kazı alanlarında iki evreli Demir Çağı yerleşmesi saptanmıştır. İlk Tunç Çağı yerleşmelerinin mimari özellikleri en eski yapı katı olan IV. katta yerleşme kalıntılarının üç evreli olduğu saptanmış ve bu yerleşmelerdeki yapıların taş temelli, oldukça sağlam yapılar olduğu anlaşılmıştır. III. kat üç evrelidir. Üçüncü katın bir önceki dönemden en önemli farkı evlerde taş temelin kullanılmamış olmasıdır. Evlerin duvarları ya kil veya çamurla yükseltilmiş ya da çit örülüp üzeri çamurla kaplanmak suretiyle yapılmıştır. Yapıların ikinci katlarında da temelde taş kullanıldığı görülmektedir. Hemen her yapının duvar diplerinde yükseltilmiş platformlar, oda ortasında ocaklar ve bir köşeye fırınlar yerleştirilmiştir. Ocak ve fırınların planları standarttır. Höyükte Demir Çağı'na ait taş temelli yapılarda tespit edilebilen mimari unsurlar arasındadır. Höyükteki Demir Çağı yapı katları batı ve doğu etekte ortaya çıkarılmıştır. B açması olarak adlandırılan açmada yapılan kazı sonucu iki yapı katı belirlenmiştir. Üstteki yapı geç dönem olmakla birlikte alt kattaki yapı eski bir yapıdır. Bu yapının Demir Çağı'nın son yapı katı olduğu düşünülmektedir. Çanak Çömlek: Ağırlıklı çanak ve çömlek; bölgede çok yaygın olarak kullanılan el yapımı siyah veya kahverengi renkli açkılı "Karaz" türü keramiktir. Bunların yanında tespit edilen diğer keramiklerin Kuzey Mezopotamya ve Kuzey Suriye kökenli oldukları kabul edilen çark yapımı olduğu anlaşılmaktadır. Demir Çağı'nda çarkta yapılmış oldukça ilkel bir çömlekçilik geleneğinin yapım yöntemi, biçim ve bezeme açısından Doğu Anadolu'da oldukça yaygın olan bir çömlekçilik geleneğinin bu merkezde de var olduğunu anlaşılmaktadır. Kapların çoğu astarlı değildir. Kaplar genellikle kırmızı veya kiremit kırmızısı rengindedir. Demir Çağı keramiğinin en büyük özelliği ağız kenarı yivli, çift konik biçimli, derin çanaklardır. Çift konik biçimli, yivsiz örneklerde bulunmaktadır. İri çömlekler bolca üretilmiştir. Değirmentepe'de boya bezemeli kaplarda bulunmuştur. Bu kapların üzerine kırmızı boya ile zikzak motifler yapılmıştır. Değirmentepe çanak-çömleği yakınında ki Tepecik, Norşuntepe ve Korucutepe'dekiler ile benzerlik gösterir. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Değirmentepe'de kısa süreli kazı çalışmaları yapılmıştır. Yapılan kazılarda yerleşme, İlk Tunç ağırlıklı olmak üzere Erken Demir Çağ buluntuları da vermiştir. Höyüğün tepe kısmında İlk Tunç Çağı bulguları elde edilmesine karşın, yamaç kısmında da Erken Demir Çağ bulguları ortaya çıkarılmıştır. Demir Çağı'na tarihlendirilen keramiklerin en büyük özelliği ağız kenarları yivli, çift konik biçimli derin çanaklar ile iri çömleklerin varlığıdır. |
