|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Hirbemerdon Tepe |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
522 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Diyarbakır |
|
İlçe:
|
Bismil |
|
Köy:
|
Mesudiler |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| Hirbemerdon Tepe, Diyarbakır İli, Bismil İlçesi'nin 40 km doğusunda, Dicle Nehri'nin batı kıyısında bulunmaktadır. Yerleşme, Yüksek Höyük ve Dış Kent olmak üzere iki ana bölüme ayrılmaktadır [Laneri 2007:671]. Dış Kent'te (B Alanı) yapılan çalışmalarda açılan açmanın sadece batı bölümünde Demir Çağı izlerine rastlanmıştır. Söz konusu alanda batıdan doğuya doğru devam eden bir temel duvarı ve kötü şekilde tahrip olmuş bir taban tespit edilmiştir. Bu tabana ait buluntular, Demir Çağı'na ilişkilendirilmektedir. Buluntular arasında, ağız kenarı yivli bir parça, bir adet akıtacaklı kap, derin bir çanağa ait seramik parçası, yivli ağız kenarına sahip, halka dipli bazalt bir kap ve bazalt yapımı, yivli bir öğütme taşına ait bir parça bulunmaktadır [Laneri 2007:672]. Hirbemerdon'da yapılan üçüncü dönem arkeolojik kazılar sonucunda, yerleşmenin, Yukarı Dicle Vadisi'nin geniş coğrafyası içinde, MÖ geç 3. binyıl ve MÖ 2. binyılın ilk yarısı boyunca önemli bir rol oynadığı anlaşılmıştır [Laneri 2007:677]. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. 2009 yılında yapılan çalışmalarda, D Alanı'nda güney-kuzey yönüne uzanan ve iki tane kireç taşından duvarla sınırlı olan geniş bir oda (yaklaşık 5x2 m) açığa çıkarılmıştır. Bu yapının batı yanının sınırı oluşturan temel duvarları, kayaların doğal şekline uyma amacı ile kayada uygulanan bir kesimde inşa edilmiştir. Yapının içinde bulunan öğe takımı (iki tane ocak, iki tane havan, bir tane değirmentaşı, küçük bir kuyu ve su için kullanılan bir şişe), yemek yapımında ve pişiriminde, büyük ihtimalle ekmek hazırlamak için kullanılan malzemelerdir [Laneri 2011:68]. D alanı mimarisi birbirine düz bir kanal tarafından bağlanan yalancı dairesel odalardan oluşmaktadır. Her odada bir kül birikintisi buluntusu bu odaların siloi gibi bir amacının olmasını düşündürmüştür. Açmanın kirişine yakın, çoğunluğu boğa olan çok sayıda pişmemiş kil hayvan figürinlerinin ritüel amaçlı konduğu bir taş bulunmaktadır. Bu buluntuların üstünde, kırık ocak (andiron) parçaları ile doldurulmuş büyük bir kil pithos tabanı bulunmaktadır. Bu alanda Grooved Ware tarzı çanak çömleklerle dolu birçok çöp çukurları ortaya çıkarılmıştır [Laneri 2012:344]. 2009 yılında D Alanı'nda kronolojik açıdan, büyük yanma izleri gösteren tabandan toplanan çanak çömlek buluntuları Erken Demir Çağı'na aittir (yaklaşık MÖ 1050-900). Özellikle, Grooved Ware denilen bölgesel çanak çömlek türü büyük sayıda bulunmaktadır [Laneri 2011:69]. Yapılan son çalışmalarda, geçici bir süre terk edilen yerleşmeye 2. binyılın sonunda ve 1. binyılın başlarında tekrar yerleşildiği anlaşılmıştır. Erken DÇ'ye ait mimari kalıntılar dağınık mimari elemanlar ve çukurlardan oluşmaktadır. Bu kalıntılar, Yukarı Kent'in kuzey kenarında ve güneyinde besin üretim alanı olarak kullanılan bölgede ortaya çıkarılmıştır. Besin üretimi için kullanılmış odada havan, tokmak, öğütme taşları, iki adet ocak ve pişirme kapları in situ olarak bulunmuştur. Bu oda, yüksek bölgelere giden pastoral gruplar tarafından bir istasyon olarak kullanılmış olmalıdır. Odanın yanında büyük ve derin bir çukur ve çukurun içinde kalın küllü bir tabaka görülmüştür. Önceleri olasılıkla konut işlevi olan bu çukur, daha sonra çöp çukuru olarak kullanılmıştır. Benzer bir kullanım şekli, Salat Tepe ve Müslümantepe'deki evlerden de bilinmektedir. Bu dönemin çanak çömlekleri, yatay oluk bezekli yerel mallardan oluşmaktadır. Orta DÇ'ye ait kalıntılar Aşağı Şehir'de ortaya çıkarılmıştır. Bu kalıntılar, birkaç duvar parçası, Yeni Assur Dönemi'ne ait günlük mallar ve yivli mallardan oluşmaktadır. Geç DÇ'ye tarihlenen kalıntılar ise Yukarı Kent'te bulunmuştur. Mimari oldukça kötü korunmuştur. Çeşitli çukurlar açığa çıkarılmıştır. Günlük, boyalı ve perdahlı mallar Geç DÇ'ye ait çanak çömlekleri oluşturmaktadır [Laneri 2014:197-198]. |
| Yeri: Diyarbakır İli; Bismil İlçesi'nin yaklaşık 30 km doğusunda; Yukarı Dicle Vadisi ve Raman Dağı arasında; Batman-Su ve Dicle Nehri'nin buluştuğu yerdedir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Hirbemerdon Tepe yerleşmesi; bölgenin jeolojik özelliğine uygun bir kayalığın üzerindedir. Yaklaşık 10.5 hektarlık bir alanı kaplayan yerleşmenin doğu kenarı Dicle yatağı ile sınırlanmış; kuzeyi ise sulama kanalı nedeniyle aşınmıştır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: |
| Tabakalanma: |
| Buluntular: |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: |
