|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Çayboyu |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
m |
|
Bölge:
|
Doğu Anadolu |
|
İl:
|
Elazığ |
|
İlçe:
|
Merkez |
|
Köy:
|
Aşvan |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
İlk Son |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Keban Barajı yapılmadan önce; Elazığ İli; Aşvan Köyü'nün 750 m kadar doğusunda; küçük bir vadinin kenarında yer alıyordu. Günümüzde tamamen yok olmuştur. Kodu N 52/9. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Ağaçlık bir vadinin kenarında yer alan; küçük ve alçak bir yerleşme olan Çayboyu ya da Köyüstü [Whallon-Kantman 1970: 4] buradaki erozyon; sulama kanalları ve höyüğün doğusundaki çayla tahrip olmuştur. 100x80x3 m olarak ölçülen höyük boyutları [French et al. 1972: 45-46]; tahribat nedeniyle gerçek boyutları yansıtmamaktadır [French et al. 1974: 30]. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Keban Baraj Gölü suları altında kalacak yerleşmeleri kurtarma projesi kapsamında; R. Whallon ve S. Kantman tarafından gerçekleştirilen yüzey araştırmaları sırasında saptanmış; D. French başkanlığında; Aşvan Projesi çerçevesinde; 1970 ve 1971 yıllarında kısa sürelerle kazılmıştır. |
| Tabakalanma: İki ana yerleşme evresi saptanmıştır: MÖ 4. bine konan [Diamant-Aksoy 1972:32] ve Son Kalkolitik'e tarihlenen II. evrenin altında; Halaf benzeri boyalı çanak çömlekler yardımıyla tarihlendirilen I. evre yer alır. İki evreyi birbirinden karbonlaşmış tahıl birikimi ayırmaktadır. Höyüğün kuzey ve doğu yamaçlarında; 1970-71 yıllarında gerçekleştirilen bir öncü açmada ana toprağa varılmış ve höyük dolgusunun 6 m civarında olduğu saptanmıştır [Aksoy-Diamant 1973:97; French et al.1974:31]. Söz konusu iki yayında I. ve II. evreler ters olarak verilmektedir. |
| Buluntular: Mimari: Ana toprak üstünde yer alan ve kendi içinde iki alt evreye ayrılan I. evrenin en alt tabakasında (1a) [Aksoy-Diamant 1973:100] beş taş dizisi yüksekliğe sahip; 0.40 m genişlikte bir taş duvar bulunmuştur. Duvarın köşede dik açı yaptığı yere iri bir köşe taşı konmuştur. I. evrenin bir üst tabakasında (1b) yine beş sıralı ve 0.50 m genişlikte bir başka duvar ile çanak çömlek parçalarıyla döşeli bir taban yer alır. Duvarın sıvalı olduğu bulunan küçük bir parçadan bilinmektedir. I. evreden yanık tahıl dolgusuyla ayrılan II. Evre'nin en altında (IIa); bir ocak; bunun üstünde II b'de bir döşeme; II c'de üç tuğla yüksekliğinde küçük bir kerpiç duvar kalıntısı ele geçen mimari kalıntılardır [Aksoy-Diamant 1973:100; French et al. 1974:31]. Çanak Çömlek: I. evre çanak çömleği üç ana gruba ayrılmaktadır: Gri ya da siyah mallar; pembemsi kırmızı astarlılar ve devetüyü ve kahverengi mallar. Katkılarda taşcık ve saman sıklıkla görülmemekle birlikte mevcuttur; her üç mal grubunda da açkı görülür. Biçimler basit; çan ya da armut biçimli ve sığ; küçük kaseler ile boyunlu çömleklerden oluşur. Hakim grup olan yalın malların yanısıra kabartmalı ve boya bezekli mallar da az sayıda olmakla birlikte mevcuttur. II. evre çanak çömleğinde saman katkılılar egemendir. Devetüyü ve kahverengi; beyaz/gri/siyah mallar ile pembemsi kırmızılar üç ana grubu oluşturur. Farklı dudak biçimleriyle kase ve çömlekler ana formları oluşturur. I. evreye oranla boyalı mallarda artış izlenir: Kırmızı ve kahverenkli bantlar ve çapraz taranmış bezeklerden oluşan bezemeli parçalar Halaf ve Obeid bezeklerini çağrıştırır [Aksoy-Diamant 1973:100-106; French et al. 1974:31]. Kil: Gövdesinin üst kısmı ile kol çıkıntıları korunagelmiş bir geyik heykelcik parçası ender küçük buluntulardan biridir [French et al. 1974:32]. Yontma Taş: Çakmaktaşı ve obsidiyenden aletler bulunmuş olmakla birlikte; ana hammadde obsidiyendir. Her iki evre arasında belirgin farklılıklar görülür; II. evrenin basit koşut kenarlı dilgileri I. evrede yoktur. Bu evrede bir kaç adet basit uç dışında bulunan tek alet çift yüzü işlenmiş bir kenarı kesici küçük bir trapezoid alettir. II. evrede ise basit; düzeltili ve çentikli koşut kenarlı dilgiler ile uçlar bulunmuştur [Aksoy-Diamant 1973:107; French et al. 1972: 48; 1974:32]. Sürtme Taş: Her iki evrede de öğütme taşları ve boncuklar bulunmuştur [French et al.1972: 48]. Kemik/Boynuz: Çapları yaklaşık 3 mm civarında olan çok sayıda kemik boncuk bulunmuştur [Aksoy-Diamant 1973:107]. Bitki Kalıntıları: 1970 yılı deneme kazısında karbonize olmuş tahıllar ve bol miktarda odun kömürüne dönüşmüş bitki kalıntıları bulunmuştur [French et al.1972: 48]; I. evrenin altındaki Ôtahıl dolgusu' bitki kalıntısı açısından zengindir [French et al. 1974:32]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Çayboyu I ve II. evre çanak çömleğindeki mal grupları bir bütün olarak biçim ve bezeme elemanları açısından yakınındaki Fatmalı Kalecik ve Kurupınar; Keban Bölgesi yerleşmelerinden Tülintepe; Tepecik; Norşuntepe ile benzerlikler göstermektedir. Çayboyu'nun yeni evresi MÖ 4. bini; olasılıkla son yarısını; eski evresi ise 4. binin başlarını; olasılıkla 5. binin bir kısmını kapsamaktadır. Halaf ve Obeid kültürleriyle ilişkili olduğu açıktır; ancak bu tam anlamıyla aydınlanamamıştır [Aksoy-Diamant 1973:107] [French et al. 1974:32]. |
