|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Çavdarhisar / Aizanoi |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük ve Kent |
|
Rakım:
|
980 m |
|
Bölge:
|
Ege |
|
İl:
|
Kütahya |
|
İlçe:
|
Çavdarhisar |
|
Köy:
|
Merkez |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
İTÇ I İTÇ II |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Höyük; Kütahya'da Çavdarhisar İlçesi'ne 2 km uzaklıkta; antik Aizanoi kentinin içindedir. Çavdarhisar-Emet yolunun kuzey-kuzeydoğusundadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Bu kent Çavdarhisar Çayı'nın her iki yakasında kurulmuştur. Güney-güneydoğusundan Karaçay (Pankalos) akmaktadır. Üzerinde Zeus Tapınağı olan höyük ise antik kentte; çayın 200 m batısındadır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Aizonoi antik kentinde ilk kazılar 1926 yılında M. Schede ve D. Krecker başkanlığında Alman Arkeoloji Enstitüsü tarafından başlatılmıştır. İkinci dönem kazılar 1970 yılında R. Naumann tarafından başlatılmış; 1986-1990 yıllarında A. Hoffmann ve 1991 yılından 2007 yılına kadar K. Rheidt başkanlığında sürdürülmüştür. 2008 yılından 2010 yılına kadar R.V.D. Hoff tarafından gerçekleştirilmiş olan kazılar, 2011 yılından beri E. Özer tarafından sürdürülmektedir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. 2012 yılında Kuzey Nekropolis yakınlarında Orta Paleolitik Dönem'e ait taş aletler bulunması nedeniyle 2013 yılında Aizanoi antik kenti çevresinde B. Dinçer ve O. E. Köse tarafından yüzey araştırması yapılmıştır [Özer (Dinçer-Köse) 2015]. |
| Tabakalanma: Aizanoi'de; Roma Dönemi'ne tarihlenen tapınağın üzerine kurulu olduğu höyükte; tarihöncesi buluntulara 1996-1998 yılı kazılarında rastlanmıştır. Şimdiye kadar ulaşılan tabakalarda ortaya çıkan mimari kalıntılar ve çanak çömlek İTÇ I -II'ye tarihlendirilmiştir. |
| Buluntular: Mimari: Tapınağın güneyinde açılan açmada 11.5x5 m ölçülerinde bir yapı bulunmuştur. İki odadan müteşekkil yapı megaron tipine benzemektedir. En az iki taban bulunmaktadır. İçinde el yapımı; özenle açkılanmış maldan büyük kiler ve servis kapları; üç ayaklı kaplar bulunmuştur. Bazıları kabartma bezemelidir. MÖ 2800-2500'e İTÇ II. evreye tarihlenmektedir. Aizaoni hafirleri; önceleri höyüğün tapınağın yapımı sırasında kabaca düzeltildiğini ve üst tabakalarının bu işlem sonucunda tahrip olduğunu ileri sürmüştür ancak 1999 yılı kazılarında Dor sütunlu avluda yapılan çalışmalarda kalıntıların direkt Tunç Çağı tabaklarının üzerine oturduğu görülmüş ve höyüğün tapınaktan önce Erken Roma Dönemi'nde zaten tahrip edilmiş olduğu anlaşılmıştır [Rheidt 2001:151]. Bunun yanı sıra beş yapı evresine sahip ve geniş zaman aralıklarıyla defalarca değişiklik görmüş iki mekanlı bir yapı ortaya çıkartılmıştır. Bunun altında yine iki mekanlı bir yapı vardır. Ahşap ilaveli kerpiç duvarlar kareye yakın planlı ana mekanı çevrelemekte ve daha küçük boyuttaki ön mekana yönelmektedir. Taban muhtemelen kuru kalması amacıyla dere taşı döşelidir. İki mekan arasındaki kot farkı ana mekana basamakla çıkılmasını gerektirecek belirginliktedir. Mekanlar arasında bir kapıya ait olabilecek ahşap kalıntısı ele geçmiştir. Bu yapı; ele geçirilen botanik artıkların 14C analizleri sonucunda MÖ 2900-2600 yılları arasına tarihlenmiştir [Rheidt 2001:150-151]. 2001 yılı çalışmalarında İTÇ II başlarına tarihlenen mimari kalıntılar ve çanak çömlek parçalarının yanı sıra bu tabakanın hemen altında İTÇ I'e tarihlenen malzeme ele geçmiştir. Beycesultan İTÇ I çanak çömleği ile benzer özellikler gösteren buluntuların yerleşmede kalın bir İTÇ I tabakasının varlığına işaret ettiği belirtilmektedir [Rheidt 2003: 320]. 2002 yılı çalışmaları Demir Çağı tabakalarının direkt olarak Tunç Çağı tabakalarının üzerine oturduğu göstermiştir [Rheidt 2004:132]. 2013 yılında Aizanoi kenti etrafında gerçekleştirilen yüzey araştırmasında toplamda 12 adet Paleolitik buluntu yeri tespit edilmiştir. Bu buluntu yerlerinin tümü, birincil ya da ikincil çakmaktaşı kaynaklarıyla yakın ilişkilidir. En eski buluntu yeri Alt Paleolitik Dönem'e aittir. Bu buluntu yeri, Meter Steunene kutsal alanının bulunduğu Karabulut Mevkii'nde yer almaktadır. Alt Paleolitik buluntular, Clacton yongalardan oluşmaktadır. Bunun yanı sıra Levallois çekirdeklere de rastlanmıştır. Diğer Paleolitik buluntular genel olarak Orta Paleolitik Dönem'e aittir. Bu buluntularda Levallois tekniğinin oldukça az oranda kullanılmıştır ve yonga ve düzeltili yonga aletler baskındır. Çalışmalar sırasında oldukça küçük boyutlu (2-3 cm), tek vurma düzlemli çekirdeklere de rastlanmıştır. Bu çekirdeklerin Epi-Paleolitik Dönem'e ait olması oldukça muhtemeldir [Özer (Dinçer-Köse) 2015; ayrıca bkz: Dinçer et al. 2014]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: İTÇ tabakalarındaki yapı evrelerinin izlenmesi; zamanla büyütülerek ve podyumla yükseltilerek iki mekanlı yapıya daha anıtsal bir görüntü kazandırlamaya çalışıldığını göstermektedir. Binanın işlevi henüz tam olarak anlaşılamadıysa da Demircihöyük ve Beycesultan'dan bilinen iki mekanlı evlerle benzerlik göstermektedir. Ancak bu yapının Demircihöyük'teki gibi yerleşmeye doğrudan bağlantısı yoktur ve çakıl taşı tabanda yer alan ateş çukuru kalıntılarında ve ocaklarda kullanım çanak çömleği ele geçirilmemiştir. Buna karşılık; dolgu tabakalarında rastalanan çok miktarda çanak çömlek parçası yakın civarda yoğun bir yerleşmenin kanıtı olarak ele alınmıştır. Bu nedenler göz önünde bulundurulduğunda; Aizanoi'deki bu iki mekanlı yapının basit bir konut yapısı olmadığı; günlük yaşamın dışında daha merkezi bir donanıma sahip olduğu düşünülmektedir [Rheidt 2001:151]. |
