|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Apameia Kibotos |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Kent |
|
Rakım:
|
m |
|
Bölge:
|
Ege |
|
İl:
|
Afyonkarahisar |
|
İlçe:
|
Dinar |
|
Köy:
|
Merkez |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Hellenistik Roma Arkaik Geometrik Klasik Orientalizan Protogeometrik |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Afyonkarahisar il merkezinin 100 km kadar güneybatısında; Afyonkarahisar-Aydın karayolunun üzerinde; Dinar ilçe merkezinin altında kalmış durumdadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Menderes Vadisi'nin başında konumlanan Apameia Kibotos; doğuda Apollonia Mordiaion ile sınır komşusudur [Topbaş 1991:309]. |
| Tarihçe: Apameia ad Maeandrum ismiyle de anılan Apameia Kibotos; Kelainai Antik Kenti'nin ardılı olarak Antiokhos Soter tarafından kurulmuştur [Strabon 12; 8; 15]. Yeni kent; kralın annesi Seleukos Nikator'un eşi Apama'nın adını almıştır. Prokonsül C. Fannius tarafından MÖ 49 yılında Asia Eyaleti'ne katılmıştır. Roma Dönemi'nde vali tarafından yönetilen idari bir bölge (conventus) merkezi olmuştur. MÖ 189-133 arası basılan gümüş kistophoros ve bronz sikkeleri bilinmektedir. Ephesos ile ortak sikke basmıştır. Roma Dönemi'nde de yarı özerk olarak imparator adına sikke basmıştır. Kent; anayolların kesişme noktasında olduğundan önemli yere sahipti. Küçük Asya'nın Ephesos'tan sonra ikinci büyük ticaret merkeziydi. İtalya ve Yunanistan'dan gelen mallar burada depolanırdı [Strabon 12; 8; 15]. MS 297 yılından itibaren Pisidia Eyaleti sınırları içerisinde yer almıştır. |
| Araştırma ve Kazı: Kentte 1986-1989 yılları arasında Afyon Müzesi adına; A. Topbaş başkanlığında kurtarma kazıları sürdürülmüştür. 1994 yılında ise M. Ballance tarafından antik kentte yüzey araştırmaları gerçekleştirilmiştir. 2008 yılında da M. Üyümez ve ekibi tarafından detaylı bir yüzey araştırması yapılmıştır. Araştırmanın amacı. Kelainai ve Apameia-Kibotos kentinin konumunu ve merkezi binaların yerlerini belirlemek; Kelainai ve Apameia-Kibotos'un yan yana kurulmuş iki şehir mi olduğunu yoksa yalnız eski kent isminin mi değiştirildiğini anlamak ve yüzeydeki kalıntılardan kentin ekonomik ve kültürel bağlarını saptamak olarak tanımlanmıştır [Üyümez et al. 2010:37]. |
| Tabakalanma: |
| Buluntular: |
| Kalıntılar: Tiyatro: Dinar'ın kuzeybatısında; Üçlerce Tepesi'nin batıya bakan yamacında doğal kaya üzerine inşa edilmiştir. Bu tepe aynı zamanda Kelainai'nın akropolisiydi. Tiyatro caveası Dinar Ovası'na dönüktür. Sahne yapısı doğu-batı doğrultulu olup; Priene ve Arykanda sahne yapıları ile benzerlik gösterir. Tiyatronun parodos ve eksodos duvarları kısmen ortaya çıkartılmıştır. Dış köşelere doğru eğimli olarak yükselen bosajlı duvarlar Alinda; Alabanda ve Priene Tiyatroları'nı anımsatır. Tiyatro içerisinde Hellenistik Dönem sikkesi ve Protogeometrik Dönem'den Roma Dönemi'ne uzanan çanak çömlek parçaları saptanmıştır. Tiyatronun Hellenistik ve Roma dönemlerinde onarım gördüğü anlaşılmaktadır. Stadion: Ana yol kenarında; Dinar Su Vadisi boyunca uzanan stadion kalıntısı görülür. Henüz yapının bitimi saptanmamıştır. Güneydoğu tarafı yamaca oyularak inşa edilmiş; geri kalan kısmı ise alt yapı ile desteklenmiş olmalıdır. En az 12 sıra olduğu tahmin edilen oturma yerleri beyaz kireçtaşındandır. Yapı Hellenistik Dönem'e tarihlenir. 2008 yılında Üyümez ve ekibi tarafından yapılan yüzey araştırmasında yapılan temizlik sırasında altı basamak ortaya çıkarılmıştır. Basamakların dış kısımlarındaki oturma yerleri aslan ayakları taşımaktadır. Batı tarafında modern binalar olduğundan bitiş şekli bilinmemekle birlikte yapılan elektromanyetik çalışmalar bu kısmın sphendone'a yaklaştığını göstermiştir [Üyümez et al. 2010:45]. Hamam: Kuzeybatı yönünde uzanan apsisli bir yapının Roma Hamamı olabileceği düşünülmektedir. Duvarı iki sıra halinde örülmüştür ve iç yüzü mermer levhalarla kaplıdır. Nekropolis/Mezar: Tiyatronun batısında; zeminde ana kayaya oyulmuş; muhtemelen mezar olabilecek bir yapı açığa çıkarılmıştır. Yapı; iki basamaklı bir dromos ile doğu yönünde bir oda içerir. Aynı tepenin yamaçlarında; tiyatronun doğu ve batısında kayaya oyulmuş mezar odaları ve tekne mezarlar saptanmıştır. 2008 yılında M. Üyümez ve ekibi tarafından yapılan yüzey araştırmasında, Apameia'nın güneyinde yer alan Karabayır Tepesi'nin batısında, yeni yapılan hastanenin karşısında, çok sayıda kaya mezarı görülmüştür. Meslek Lisesi'nin olduğu yerde de kaya mezarlarının yoğunlaştığı saptanmıştır. Bunlar genelde iki odadan ibaret olup kısmen kayaya oyulmuş ve kısmen kesme taşlarla örülmüştür. Nekropol alanı tepe üzerine yayılmıştır. Ayrıca demir yolunun öte kısmında Kaleyıkığı denilen alanda da mezarlar bulunmaktadır. Bu kaya mezaralırnın yanında bir dizi tümülüs de tepeyi kaplamaktadır. Tespit edilen nekropol sahası yaklaşık 1500x1000 m büyüklüğünde olup, Içlarca Tepesi'nin kuzeyine kadar uzanıp Kapıkaya ve Kanlıkaya tepelerini de kapsamaktadır. Kapıkaya Tepesi'ndeki alanda phallos tipi mezar taşları ve ossuarium görülmektedir. Içlarca Tepesi'nin 1.2-1.9 km ötesindeki Tavşan Tepesi'nde de bir nekropol tespit edilmiştir. 1000x850 m ölçüsündeki nekropolün doğu tarafında doğal bir tepenin üzerinde 8 m yüksekliğinde bir tümülüs bulunmaktadır. Bu tümülüs Apameia çevresinde tespit edilen en büyük mezar alanıdır. Tavşan tepesi'ndeki mezarlık, Apameia'nın diğer nekropolleri gibi kaya mezar odalarından, büyük lahitler ve tümülüslerden oluşmaktadır [Üyümez et al. 2010:41-42]. Ayrıca, Dikici ve Bülüçalanı arasında bir nekropol alanı daha saptanmıştır. 200x180 m ölçüsündeki bu alandaki mezarlar arasında 5 m yüksekliğinde bir tümülüs de vardır [Üyümez et al. 2010:43]. |
| Yorum ve tarihleme: 2008 yılında Üyümez ve ekibi tarafından yapılan yüzey araştırmasında Karabayır Tepesi'nin batısında bulunan iki odadan ibaret kısmen kayaya oyulmuş, kısmen de kesme taşlarla örülmüş mezarların bu özellikleri nedeniyle Hellenistik Çağ'a ait oldukları düşünülmektedir [Üyümez et al. 2010:41]. Dinar'ın kuzeyindeki Içlarca Tepesi üzerinde yapılan araştırmada bulunan seramik parçaları burda en azından 2. bşnyıldan beri kesintisiz bir yerleşme olduğunu göstermektedir. Bu da Içlarca Tepesi'ne kurulmuş Hellenistik kentin boş bir arazi üzerine değil, eski Kelanai şehrinin üzerine kurulduğuna işaret etmektedir [Üyümez et al. 2010:43]. |
