|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Birkleyn |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Mağara |
|
Rakım:
|
m |
|
Bölge:
|
Doğu Anadolu |
|
İl:
|
Diyarbakır |
|
İlçe:
|
Lice |
|
Köy:
|
Örtülü |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Yüzey Araştırması |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| Birkleyn mağaraları; Diyarbakır İli; Lice İlçesi'nin yaklaşık 25 km kuzeyinde; Örtülü Köyü'nün batısında yer almaktadır. Yakınından Diyarbakır-Bingöl karayolu geçer. Dağ sıralarına paralel uzanan ve eteğinde Dicle Irmağı'na birleşen Dipni Çayı'nın aktığı bir kanyonda yer alan bu mağara sisteminin Avrasya ve Arabistan levhalarının tektonik hareketleri sonucunda meydana geldiği ve bu platoların Birkleyn Mağaraları'nın bulunduğu alanı kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda kestiği belirtilmektedir. Mağaralar İskender-i Birklin adıyla da bilinmektedir ve Türkiye Mağaral Envanteri'nde bu isimle yer almaktadır. İlk olarak 1862 yılında araştırılan mağaralar hakkındaki en detaylı çalışma C. Lehmann-Haupt ve W. Bleck'in 1898/99 yıllarında yaptığı ziyarete dayanır. 2004 yılında Münih Üniversitesi'nden A. Schachner başkanlığındaki bir ekip tarafından tekrar ziyaret edilen mağaralarda Assur Dönemi rölyef ve yazıtlarının belgelenmesi çalışmaları yapılmış (Mağara I ve II); bunun yanısıra çevredeki tüm arkeolojik kalıntılar incelenmiştir. Kanyonun kuzey tarafında; Mağara II'den 50 m kadar yukarıda yer alan Mağara III; yaklaşık 450-500 m uzunluğundadır. Kanyonun kuzey yamacına bakan iki küçük galeri ile başlayan bu mağara; dar geçit ve çatlaklardan sonra kuzeydoğuya doğru ilerleyerek genişler ve daha geniş galerilere açılır. Diğer mağaraların aksine sarkıt ve dikit açısından gelişmiştir. Giriş galerinde bulunan Neolitik Hassuna-Samarra çanak çömleği buranın mevsimlik olarak kullanıldığına işaret etmektedir. Mağaranın düşük ısısı ve nemli oluşu yaşam alanı olarak kullanılması ihtimalini güçleştirsede Demir Çağı çanak çömleği ve bu döneme ait diğer buluntular farklı bir kullanıma işaret etmektedir. Mağara IV Dipni Çayı tünelinin üst kısmındaki yamacın kuzeyinde; kanyonun doğu ucunda yer almaktadır. Çok geniş iki galeriden oluşan mağara geçit ve çatlaklarla Korha Dağı'nın içlerine doğru devam eder. Çanak çömlek parçalarının yalnızca bu iki büyük galeride bulunmuş olması sadece bu alanlarda yerleşildiğine işaret etmektedir. Kaçak kazı çukurlarından toplanan çanak çömlek parçaları Neolitik Hassuna-Samarra dönemine tarihlenir; bunların yanısıra Demir Çağı ve Ortaçağ malzemesi de vardır. 2004 yılında A. Schachner tarafından yapılan yüzey araştırmasında II no.lu mağaranın Geç Neolitik Çağ'dan itibaren kullanıldığı anlaşılmış, III no.lu, iki bölümden oluşan mağarada boyalı Hassuna çanak çömleği ve obsidiyen alet parçalar toplanmıştır. IV no.lu mağarada ele geçen boyalı çanak çömlekler Hassuna-Sammarra grubuna ait olmakla beraber bu mağaranın da Geç Neolitik dönemde kullanıldığı ortaya çıkmıştır [Schachner 2005:371-373]. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Yeri: Lice'nin batısında; Diyarbakır-Bingöl karayolunun Birkılin Çayı ile kesiştiği yerdedir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: |
| Tabakalanma: |
| Buluntular: |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: |
