©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi


Hirbemerdon Tepe

Çizimler için tıklayın...

maps

Fotoğraflar için tıklayın...

Hirbemerdon Tepe
Türü:
Höyük
Rakım:
522 m
Bölge:
Güneydoğu Anadolu
İl:
Diyarbakır
İlçe:
Bismil
Köy:
Mesudiler
Araştırma Yöntemi:
Kazı
Dönem:

     


Yeri: Diyarbakır İli; Bismil İlçesi'nin yaklaşık 30 km doğusunda; Yukarı Dicle Vadisi ve Raman Dağı arasında; Batman-Su ve Dicle Nehri'nin buluştuğu yerdedir.
Konumu ve Çevresel Özellikleri: Hirbemerdon Tepe yerleşmesi; bölgenin jeolojik özelliğine uygun bir kayalığın üzerindedir. Yaklaşık 10.5 hektarlık bir alanı kaplayan yerleşmenin doğu kenarı Dicle yatağı ile sınırlanmış; kuzeyi ise sulama kanalı nedeniyle aşınmıştır.
Tarihçe:
Araştırma ve Kazı: İlk olarak 1989 yılında G. Algaze başkanlığında yürütülen Dicle-Fırat Arkeolojik Keşif Araştırması'nda tespit edilmiştir. 2002 yılında N. Laneri başkanlığında tekrar ziyaret edilen yerleşmede 2003 yılında kazı çalışmalarına başlanmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. 10 yıl süren Hirbemerdon Tepe Arkeoloji Projesi 2012 yılında sona ermiştir [Laneri 2014:195].
Tabakalanma: Yapılan yüzey araştırmalarında elde edilen bulgulara dayanarak Hirbemerdon Tepe'nin Neolitik Çağ'dan Selçuklu Dönemi'ne kadar yerleşim gördüğü düşünülmüştür. Ancak devam eden kazı çalışmalarıyla tabakalanma daha net olarak ortaya çıkmıştır. Buna göre yerleşmenin en erken evresi; saman katkılı mal örnekleri ile temsil edilen Geç Kalkolitik Çağ'a (MÖ 4. binyıl) tarihlenmektedir. En önemli arkeolojik evrenin MÖ 3. binyıl ile 2. binyıl ortası arasına tarihlendiği ve kırmızı-kahverengi boya astarlı mal örnekleri ile tüm yerleşmede temsil edildiği belirtilmektedir. Bu evreden sonra kısa bir süre terk edilen Hirbemerdon Tepe; Demir Çağı'nda tekrar yerleşim görmüştür. Son yerleşme bundan çok daha sonraya; İslam Dönemi'ne tarihlenmektedir. Höyükte (A Alanı) ve dış şehirde (B Alanı) yapılan çalışmalar sonucunda ulaşılan tabakalar; Demir Çağı; Orta Tunç (Alt Evre A); İlk Tunç Çağı/Orta Tunç Çağı (Alt Evre B) ve Kalkolitik Çağ olarak sıralanmaktadır [Laneri-Schwartz 2008:137-138]. Şimdiye dek yapılan çalışmalara göre Hirbemerdon Tepe'nin çanak çömleğe dayanarak oluşturulan tabakalanması aşağıdaki gibi sıralanır: I. Tabaka: Kalkolitik dönem (LC 3, MÖ 4. binyılın ilk yarısı) IIa Tabakası: İTÇ I (MÖ yaklaşık 3100-2750) IIb Tabakası: İTÇ II (MÖ yaklaşık 2750-2500) IIIa Tabakası: İTÇ III/IV (MÖ yaklaşık 2500-2000) IIIb Tabakası: OTÇ I (MÖ yaklaşık 1950-1750) IIIc Tabakası: STÇ (MÖ yaklaşık 1550-1350) IVa Tabakası: Erken DÇ (MÖ yaklaşık 1150-900) IVb Tabakası: Orta DÇ (Yeni Assur, MÖ yaklaşık 900-610) V. Tabaka: Geç DÇ (MÖ yaklaşık 610-350) VI. Tabaka: Orta Çağ (MS yaklaşık 11-13. yüzyıllar) VII. Tabaka: Osmanlı Dönemi (MS 18-19. yüzyıllar) [Laneri 2014].
Buluntular: Mimari: 2005 yılı çalışmalarında ÔB Alanı' olarak tanımlanan Dış Şehir'de yapılan çalışmalarda sırasıyla Demir Çağ; Orta Tunç Çağı; İlk Tunç Çağı ve Kalkolitik dönemler tespit edilmiştir {Laneri 2007:672-674]. Bu evreye ait kalıntılar, Dış Şehir'de yapılan sondajlarda açığa çıkarılmıştır. Sondajlarda birkaç kerpiç duvar kalıntısı ve yangın izleri taşıyan büyük bir çukur bulunmuştur. Bu evreye ait mimari kalıntılar nehir taşkınlarından oldukça etkilenmiştir [Laneri 2014:195]. Çanak Çömlek: 2005 yılında 'B Alanında' yapılan çalışmalar sonucunda Dış Şehirde ilk yerleşimin yerel Kalkolitik Dönem limitlerinde oluştuğu saptanmıştır (yaklaşık olarak 5. binyılın sonundan 4. binyılın ilk yarısına). Kalkolitik Çağ tabakası sarımsı kumlu tabakanın altında yer alır. İyi korunmamış durumda olan yüzeyler ve çukurlar vardır. Bu evre krem-kahverengi saman yüzeyli mal grubundan el yapımı kaplara ait büyük çanak çömlek parçaları ile temsil edilmektedir. Kap formları genel olarak basittir ve basit ağız kenarlı küresel çanaklardan; kısa boyunlu düz ya da hafif dönük ağız kenarlı çömleklere kadar değişiklik gösterir. Bu malzeme Dicle Vadisi'nde ve Hirbemerdon Tepe'nin kuzey ve güneyindeki diğer bölgelerde bulunan benzer özellikteki çanak çömlek ile kolaylıkla karşılaştırılabilecek durumdadır [Laneri 2007:674]. 2005 yılında 'A Alanında' yapılan çalışmalar sonucunda en erken dönemdeki seramik üretiminin içe dönük; keskin olmayan; düzleştirilmiş üç yapraklı yonca şeklinde ağız kenarlı küresel kaplarla temsil edildiğini görülür. Bazı örneklerde hemen ağızın altında dış yüzey üzerinde bir oluk vardır. Bu seramik kategorisi genellikle Koyu Turuncu Ağızlı Çanaklar; Gri Açkılı Mal Grubu ve bir örnekte boncuklu ağızlı ince mal grubuna ait bir çanak parçası ile ilişkilendirilmektedir. Bu formlar sadece Hirbemerdon tepede temsil edilmekle birlikte Suriye-Anadolu bölgesinden MÖ 3. binyıl sonlarından kültürel materyal varlıklara sahip birçok arkeolojik alanda bulunan buluntu grupları ile karşılaştırılabilir [Laneri 2007:676].
Kalıntılar:
Yorum ve tarihleme:


Liste'ye