|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Bey Kanalı |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Su Yapısı |
|
Rakım:
|
m |
|
Bölge:
|
Doğu Anadolu |
|
İl:
|
Van |
|
İlçe:
|
Gürpınar |
|
Köy:
|
Topsakal |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Yüzey Araştırması |
|
Dönem:
|
Orta Demir Çağı |
|
|
|
  |
|
| Van İli'nin 90 km, Hoşap İlçesi'nin 20 km doğusunda, Topsakal (Paçan) Köyü yakınlarında yer almaktadır. Su kanalı, yerel halk tarafından Mir Kanalı olarak adlandırılır. Kanalın suyu Topsakal Köyü'nün yakınından geçen Cin Deresi'nden gelmektedir. Doğudaki yüksek tepelerdeki kaynak sularının birleşmesiyle oluşan Cin Deresi batıya doğru hızla akarak Hoşap Çayı ile birleşmektedir. Topsakal Köyü'nün yaklaşık olarak 14-15 km batısında Cin Deresi'nin önü taşlarla kesilerek suyun bir kısmı derenin güneyindeki vadinin yamacına açılmış olan kanala verilmiştir. Bu kanalın yapılmasının en büyük amacı derin bir vadiden akan Cin Deresi'nin sulayamadığı daha yüksekteki tarım alanlarının sulanmasıdır. Bey Kanalı, yapısı konglomeradan oluşan kayalığın kuzey eteklerinden geçirilmiştir. Kanalın geçirildiği arazinin elverişli olmayan çukur kısımlarına ise diğer Urartu kanallarında olduğu gibi destek duvarları örülmüştür. Bu destek duvarları kanalın bulunduğu alanda bolca bulunan konglomera yataklarından elde edilmiştir. Duvarlarda kullanılan taşlar çok büyük olmamakla birlikte kabaca düzeltilmiştir. Destek duvarları genellikle kayalık bölgelerden geçirilen kuzey kesimlere yapılmıştır. Ancak yüksek tepelerden yağmur ve kaynak sularının getirdiği toprak tabakası ve taş yığınları hem kanalın içini doldurmuş hem de destek duvarlarının yıkılmasına neden olmuştur. Mevcut destek duvarlarının yüksekliği ortalama 1-1.5 m yüksekliğindedir. Ortaçağ ve Osmanlı Dönemi'nde onarım gördüğü anlaşılan ve bu yüzden de daha sağlam kalan destek duvarlarından bir bölümünün yüksekliği ise 5.5 m kadardır. Bu duvarlarda kullanılan taşlar fazla büyük olmadığı gibi duvarın eğimi de fazla değildir. Duvarın yapımında kullanılan irili ufaklı taşların çok düzensiz olarak kullanıldığı görülmektedir. Dolgu malzemesi olarak horasan harcı kullanılmıştır. Yaklaşık olarak 15-16 km uzunluğunda olduğu sanılan Bey Kanalı, Hoşap Kalesi'nin kuş uçumu 8-9 km doğusunda çok geniş bir alana yayılan ve Cin Deresi'nin sulayamadığı Kevezen Düzlüğü'nde yapılan tarımın su gereksinimini karşılamaktadır. Ferhat ve Menua kanallarından sonra bölgedeki en uzun kanal niteliğindedir. Kanalın getirdiği sular Hoşap Kalesi'nin 5.5-6 km doğusunda yer alan Bey Göleti'nde biriktirilip bölgedeki tarım alanlarının sulanmasında kullanılmaktadır. Bu su biriktirme sistemi diğer Urartu sulama yapılarındaki sistemin benzerini oluşturmaktadır. Bey Kanalı son 200-250 yıldan beri çalışmamaktadır. O. Belli'nin 1997 yılında bölgede gerçekleştirdiği yüzey araştırmasında incelen kanalın tarihlenmesine yardımcı olacak herhangi bir arkeolojik buluntuya rastlanılmamıştır. Ancak kanal sularının oluşturduğu Bey Göleti'nin, MÖ 7. yy'ın sonuna tarihlendirilen Tepegören Göleti'nin yapısına benzemesinden dolayı Bey Kanalı ve Göleti'nin de MÖ 7. yy'ın sonlarına ait olduğu anlaşılmıştır. |
| Yeri: |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: |
| Tabakalanma: |
| Buluntular: |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: |
