|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Tuzla |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Düz Yerleşme |
|
Rakım:
|
40 m |
|
Bölge:
|
Marmara |
|
İl:
|
İstanbul |
|
İlçe:
|
Tuzla |
|
Köy:
|
|
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Çanak Çömlekli |
|
|
|
  |
|
| Yeri: İstanbul il merkezinin batısında; Asya yakasında; bugünkü Tuzla semtinin içinde merkezin kuzeybatısında; Tuzla İlkokulu'nun hemen batısında Kale Kapısı-Ayazma Semti Mevkii'ndeki bostanın içindedir. Günümüzde modern yapılar ile tamamen tahrip edilmiştir. Tuzla'ya Kadıköy'den E5 ile veya sahil yolu ile ulaşmak mümkündür. Yerleşme yeri; ilkokul yapılırken temel çukurlarından çanak çömlek parçalarının çıkması ile tesadüfen bulunmuştur [Kansu 1972:31]. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Modern Tuzla semtinin (eskiden Tuzla Köyü) kurulduğu küçük düz kıyı ovasında yer alan yerleşme yerinin 3-4 km ötesinde içme kaynakları vardır. 1:100.000 ölçekli paftada; 1.5 km kuzeyde bir kaynak gösterilmektedir. Doğusundan Kemikli dere geçmektedir. Yerleşme günümüzde 1 m kalınlığında kalın bir alüvyon dolgu ile kaplanmıştır. Bu açıdan tam boyutları bilinmemektedir. Denizden yaklaşık 500 m (Fıratlı'ya göre 150 m) kadar içerdedir. Yaklaşık olarak 100 metrekarelik bir alanı kaplayan düz yerleşmedir. Arkeolojik metinlere Tuzla olarak girdiği için; bu çalışmada da bu isim kullanılmıştır. Fıratlı; ilkokul yapısı yapılırken temel kazısında ana toprağın 1.5-2 m derinde olduğunu gördüğünü söylemektedir [Fıratlı 1958:30]. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Tuzla İlkokulu'nun bahçesinde; bahçenin arka duvarı hizasında; okul yapısının temellerinden 20 m uzakta 1. sondaj çukuru (açması) Ş.A. Kansu yönetiminde 1965 yılında açılmıştır. İlkokul bahçesi yanındaki bostanda ise bir açma açılmıştır. Açmaların boyutları verilmemektedir. |
| Tabakalanma: İlkokulun bahçesinde açılan sondaj açmasında 1 m kalınlığında karışık molozlu dolma topraktan sonra altta çanak çömlek çıkmaya başlamıştır. 2 m'ye doğru midye kabukları yoğun olarak bulunmuştur. Bostandaki açmada ise en üstte 90 cm kalınlığında içinde hiçbir buluntuya rastlanmayan kısır humus tabakası; 90 cm'den sonra ise midye kabukları; bunların altında da çanak çömlekli tabaka gelmektedir. Sondaj niteliğini geçmeyen kazı sonucunda tabakalanması tam tespit edilememiştir. Fikirtepe çanak çömleğinin dışında olasılıkla daha yeniye tarihlenebilecek çanak çömlek parçalarından en azından iki tabakanın var olduğu söylenebilir. Dipnotlardan; kazıda ana toprağa kadar inilmediği anlaşılmaktadır. Kansu'nun verdiği bilgilerde ne dal-örgü evlerden; ne çukur kulübe kalıntılarından söz edilmektedir. |
| Buluntular: Mimari: Herhangi bir kalıntı bulunamamıştır. Olasılıkla dal örgü tipinde kulübelerin olduğu bu kültürün diğer yerleşme yerlerinden bilinen bulgulara göre ileri sürülebilir. Çanak Çömlek: Kazı ve yüzey toplamalarından elde edilen çanak çömlek parçaları Fikirtepe'de bulunanlara benzer. Tam profil veren parçaların hemen hemen yok denecek kadar az olması bu karşılaştırmaların sağlıklı yapılamamasına yol açmıştır. Yayının yetersiz oluşu Tuzla malları üzerinde ayrıntılı yorumlar ortaya çıkarmamıştır. Fikirtepe çanak çömleğini doktora tezi olarak inceleyen M. Özdoğan; Tuzla malları arasında Fikirtepe'nin taşçık katkılı; yüzeyi koyu renkli iyi açkılı malı; alacalı malı; pekişmiş hamurlu kaba malı; yüzeyi kırmızı renkli iyi açkılı malı; kum katkılı; siyah astarlı; açkılı malı gibi mal gruplarından örnekler olduğunu bildirmektedir [Özdoğan 1979:77]. Tuzla'da Fikirtepe'dekiler kadar iri taşçık katkılı hamurlu mal örnekleri yoktur. Gene Tuzla'da Fikirtepe'de bulunmayan çok bol mika katkılı; devetüyü renkli hamurlu; içi siyah; dışı devetüyü renkli maldan çanak çömlek parçaları bulunmuştur. Ayrıca; kalın kırmızı astarlı maldan parçalar Fikirtepe çanak çömleğinde görülmemektedir. Geniş ağızlı; boyunlu kap [Fıratlı 1958:res.11/7]; ağıza doğru daralan kenarlı; dik boyunlu kaplar [Kansu 1970:res.23; Fıratlı 1958:res.12-13] ağıza doğru daralan kenarlı; boyunlu; geniş ağızlı kap [Fıratlı 1958:res.11/3]; ağıza doğru daralan kenarlı; kısa boyunlu; dudaklı kaplar; boyunsuz kaplar vardır. Düz diplerin varlığına karşıt ayaklı kaplar yoktur. Yontma Taş: Sileks buluntulardan bahsedilmektedir. Hayvan Kalıntıları: Yerleşme yerinde bulunan hayvan kemiklerinden koyun-keçi gibi hayvanların yenmiş olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıntılı bir inceleme yapılmamıştır. 2008 yılında TAYEx Bizans Marmara sırasında ziyaret edilmiş ve üzerinde çakmaktaşının yanısıra yeşil sırlı Bizans ile Roma çanak çömlek parçaları odluğu görülmüştür (TAYEx 2008). |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Türkiye'nin birçok yerinden daha süratli bir şekilde yoğun iskana uğrayan İstanbul ve çevresi; pek çok nedenden dolayı yoğun olarak araştırılmamış bir bölgedir. Buna örnek olarak Tuzla yerleşmesi gösterilebilir. Modern yapıların temelleri; bu yerleşme kalıntılarına kadar inerek burayı tamamen yoketmiştir. Tuzla Kale Kapısı Mevkii olarak isimlendireceğimiz bu yerin yaklaşık olarak Fikirtepe-Pendik; Temenye Mevkii yerleşmeleri ile çağdaş olabileceği ileri sürülmektedir. |
