|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Topakhöyük |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
1130 m |
|
Bölge:
|
İç Anadolu |
|
İl:
|
Nevşehir |
|
İlçe:
|
Gülşehir |
|
Köy:
|
Ovaören |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| Yeri: Nevşehir il merkezinin batısında; Aksaray il sınırında yer almaktadır. Gülşehir İlçesi'nin güneybatısında; Ovaören Köyü'nün 3 km güneyinde; Ozancık Köyü'nün 2.7 km güneydoğusundadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Yassıhöyük'ün 350 m batısında yer alan Topakhöyük ve Teras Yerleşmesi yaklaşık 17 hektarlık bir alanı kaplamaktadır [Şenyurt et al. 2014:62]. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: S. Omura başkanlığındaki Kaman Kalehöyük ekibi tarafından 1996 yılında saptanmıştır. 1997 yılında S.Y. Şenyurt tarafından da ziyaret edilmiş ve Nevşehir il sınırı içinde gösterilmiştir. 2007 yılında "Ovaören Arkeolojik Alanı" çalışmaları kapsamında Y. Şenyurt başkanlığında kazı çalışmalarına başlanmıştır. |
| Tabakalanma: 2012 yılı çalışmaları sonucunda yerleşmede 3 tabaka tespit edilmiştir. I. tabakada bulunan çanak çömlekler OTÇ'ye (Assur Ticaret Kolonileri Çağı) işaret etmektedir. II. tabakada ortaya çıkarılan çanak çömlekler ise Orta Anadolu'nun güneybatı bölgesinde İTÇ III'ün ikinci yarısında (MÖ 2200-1950) görülen çanak çömleklere benzemektedir. III. tabakadaki çanak çömleklerin çoğu, kalın kırmızı astarlı tipik Orta Anadolu çanak çömleklerinden oluşmaktadır [Şenyurt et al. 2014:68-69]. |
| Buluntular: Mimari: 110 m çapa ve 15 m yüksekliğe sahip küçük boyutlu bir höyüktür. Höyüğün özellikle güney ve kuzeydoğusunda uzandığı anlaşılan Teras Yerleşmesi ise yaklaşık 500x300 m boyutlarında bir alana yayılmaktadır. Topakhöyük basamaklı açmasında yürütülen çalışmalar sonucunda, höyüğün üst kısmının mimari buluntuları henüz tespit edilemeyen İTÇ III ve OTÇ tabakaları tarafından biçimlendirildiği anlaşılmıştır. Söz konusu tabakaların altında mimari buluntuları ile tespit edilen kültür katının ise özellikle sınırlı sayıdaki küçük buluntulara ve yoğun olarak ele geçen çanak çömlek buluntulara göre İTÇ II sonlarına tarihlendirilebileceği görülmüştür. Basamaklı açmadan ele geçen buluntular arasında ağırşaklar, bronz kama parçası ve çeşitli tiplerdeki çanak çömlekler yer almaktadır [Şenyurt et al. 2013:25]. Yüzeyin hemen altında ortaya çıkarılan I. ve II. tabakalardaki mimari kalıntılar tahribata uğramıştır. III. tabakaya ait mimari kalıntılar, yapım tekniği açısından farklı özellikler gösteren iki yapıdan oluşmaktadır. Höyüğün merkezine yakın kısımda kısmen açığa çıkarılan yapının temelleri orta boy kireçtaşı bloklar ve küçük dere taşlarıyla oluşturulmuştur. Yapının üst kısmı ise kerpiçten inşa edilmiştir. Yapı iki mekandan oluşmaktadır. İkinci yapı, ilk yapıdan yaklaşık 1 m genişliğindeki bir koridorla ayrılmaktadır. Yapının güney duvarı, oldukça iri kireçtaşı bloklar ve daha küçük boyutlu kireçtaşlarıyla inşa edilmiştir. Duvarın genişliği 1 m kadardır. Doğu duvarının genişliği ise yaklaşık 0.75 m'dir [Şenyurt et al. 2014:68]. Teras Yerleşimi'nde MÖ 2. bin tabakalarının yatay planda kazıldığı A Alanı'nda üç mimari evre tespit edilmiştir. B Alanı'nda ana toprak seviyesine kadar inilmiştir. İlk tabakaya ait kültür dolgularının daha çok çöp çukurları ile karakterize olduğu tespit edilmiştir. Burdan ele geçen çanak çömlek parçaları A Alanı'ndaki I. tabaka örnekleriyle benzerlik gösterdiğinden OTÇ'ye tarihlendirilmiştir. II. tabakaya ait mimari veriler, plan özellikleri tam olarak anlaşılamayan iki farklı duvara ait taş temellerden oluşmaktadır. Bu tabakaya ait çanak çömlek buluntuların İTÇ III dönemine ait olduğu düşünülmektedir. II. tabakaya ait duvarların temel seviyelerinden itibaren taş sanduka mezarlar ile karşılaşılmıştır. Mezarların kendi dönemlerinde soyularak içlerinin taş ile doldurulduğu görülmüştür. Ele geçen çanak çömlekler, mezarların İTÇ II döneminin sonlarına doğru kullanılmış olabileceğini göstermiştir. Her iki mezarın uzunlukları yaklaşık 2 m olup genişlikleri 1 m civarındadır. Bir de İTÇ II dönemine ait olduğu düşünülen çömlek mezar tespit edilmiştir. Sanduka mezarlardan daha alt seviyelerde iki adet küp mezar açığa çıkarılmıştır. Mezar küplerinin ağızları zemine oturacak şekilde ters çevrilmiş, dip kısımları kireçtaşı kapaklar ile kapatılmıştır. Teras yerleşmesinin IV. tabakasına ait olan mezarlar İTÇ II başlarına veya İTÇ I sonlarına tarihlendirilmiştir [Şenyurt et al. 2013:25-26]. 2013 yılında A Alanı'nda İTÇ dolgularının anlaşılması amacıyla GF-147 açmasında kazılar yapılmıştır. Bu alanda ortaya çıkarılan OTÇ'ye ait çukurların altında İTÇ III tabakası tespit edilmiştir. Bu tabaka çukurlar tarafından tamamen tahrip olmuştur. Yalnızca tankard ve çark yapımı tabak parçaları bulunmuştur. Bu tabakanın altında İTÇ II tabakasına rastlanmıştır. En az iki evreli olduğu düşünülmektedir. Erken evrede yangın geçirmiş bir yapının kalıntıları kısmen açığa çıkarılmıştır. Geç evre ise erken evre yapısının tabanını kesen çöp çukurlarıyla temsil edilmektedir. B Alanı'nda GT-137 açmasında OTÇ tabakasının hemen altında tespit edilen tabakada bulunan çanak çömlek parçaları İTÇ III dönemine işaret etmektedir. İTÇ III tabakası (III. tabaka) taş döküntüler ve büyük boyutlu bir çöp çukuru ile temsil edilmektedir. Yuvarlak planlı çöp çukurunun derinliği 2.5 m, çapı ise 2 m'dir. İTÇ III'ün başlarına tarihlendiği düşünülen IV. tabakada üç farklı yapıya ait duvar kalıntıları tespit edilmiştir. Yine aynı açmada tespit edilen V. tabakada iki farklı yapıya ait kalıntılar ve bir su kuyusu bulunmuştur. Yuvarlak planlı su kuyusunun çapı yaklaşık 70 cm'dir. Çeperi orta boyutlu taşlarla örülmüştür. Kuyunun işlevi sonlandığında taş doldurularak körlendiği anlaşılmıştır. VI. tabakada duvar kalıntıları bulunmuştur. Tek sıra orta boyutlu taşlardan inşa edilmiş duvarların bir mekana ait köşe bölümünü oluşturduğu görülmüştür. Bu alanda bulunan çanak çömlek parçaları da V. tabakada olduğu gibi İTÇ II özellikleri taşımaktadır [Şenyurt et al. 2015]. 2014 yılı kazılarında İTÇ III ve Assur Ticaret Kolonileri Çağı bulguları üzerine çalışılmıştır. Burada mimari ögelerde açılan III. tabaka yapılarında yer yer II. tabaka duvarlarının kullanıldığı da görülmüştür. Bu duvar, GT-137 açmasından başlayarak GT-138 4-c plankaresine kadar uzanmaktadır. Yaklaşık 8.5 m uzunluğunda ve yaklaşık 70 cm genişliğindedir; iyi korunduğu alanlarda yüksekliği 1 m'ye ulaşmaktadır. Bu duvarın kuzeydoğu-güneybatı ekseninde uzanan pilasterleri dikkat çekmektedir. Bu tip pilasterlerin Orta Anadolu'da özellikle Kültepe ve Alişar gibi merkezlerde mimari unsur olduğu bilinmektedir. III. tabakadan ele geçen tankard ve depas türü kaplar buluntuların İTÇ III'e tarihlenmesini kanıtlar niteliktedir. GT-138 açması, IV. tabaka 2014 çalışmalarında en zengin mimari detayları vermiştir. Bu tabakada farklı işlevi olduğu anlaşılan mekanlar açığa çıkartılmıştır. Bu mekanlar 2013 yılında çalışılan GT-137 açmasındaki mekanlarla bütünlük sağlamaktadır. Bu tabakadaki mekanlarda kutu şeklinde düzenlemeler tespit edilmiştir. Bu düzenlemeler kuzey ve doğu çeperleri yassı plaka şeklinde kireçtaşı levhaların dikey olarak toprağa yerleştirilmesi ile yapılmıştır. İkinci mekanda uzun ve dar bir koridor tespit edilmiş, buranın en dikkat çekici buluntusu ise tabana gömüldüğü anlaşılan çömlektir. Ağız kısmı tahrip olmuş, çevresi sıkıştırılmış toprak ve küçük boylu taşları ile gövdenin üst kısmına kadar gömülmüştür. IV. tabakada ele geçen çok sayıda çanak çömlek parçaları göz önüne alındığında bu tabakanın İTÇ III'ün Teras Yerleşmesi'nin en erken tabakası olduğu anlaşılmıştır. Burada çıkartılan depas, tankard ve Suriye şisesi gibi ithal seramikler bu tarihlemeyi destekler. GS-113 açmasında; ilk tabakadan sonra İTÇ II Çağı'na ulaşılmıştır. Yaklaşık 3 m uzunluğunda, kuzeybatı-güneydoğu yönünde uzanan bir duvar tespit edilmiştir. Duvarın güneyinde açığa çıkarılan 1 m genişliğindeki kapı girişi ve in situ olarak bulunan söve, oldukça iri taşlarla örülmüş olan bu duvarın, bir mekanın güneybatı duvarını oluşturduğunu göstermiştir. Mekanın iç bölümünde ocak tabanı ve hemen yanında işlik masası olduğu anlaşılan ortası çukurlaştırılmış iri boyutlu kireçtaşı blok ortaya çıkartılmıştır. Bunlara ek olarak korozyonlu bir iğne de bulunmuştur. Bu açmada İTÇ III'e tarihlenebilecek seramik bulunmaması Teras Yerleşmesi'nin kuzeyine kadar bir yerleşmenin söz konusu olmadığını, İTÇ III yerleşmesinin orta ve güney bölümlerde yoğunlaştığını göstermiştir. GI-124 açmasında 2 m'lik derinlilkte bir sondaj çalışması yapılmıştır. Sondajın tabanındaki kültür tabakasında 1.5 m uzunluğunda duvar tespit edilmiştir. Bu duvarın çevresinde ele geçen dört spiralli altın kolye tanesi hem İTÇ III tarihini rahatlıkla söyletmekte hem de Anadolu'da Alacahöyük soylu mezarları, Eskiyapar ve Troya gibi İTÇ III tabakaları ile benzerlik göstermektedir. Spiralli kolye ucu benzeri örneklerinin Troya Hazinelerinde karşımıza çıkması İTÇ III döneminde Batı Anadolu ile bağların güçlü olduğunu gösterir [Şenyurt et al. 2016:113-116]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: |
