|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Şaraga |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
520 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Gaziantep |
|
İlçe:
|
Karkamış |
|
Köy:
|
Kelekli |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Son |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Şaraga; Gaziantep İli; Karkamış İlçesi'ne bağlı Kelekli (Şara)Köyü'nün 800 m kadar kuzeydoğusunda; Fırat Nehri'nin batı kenarında yer almaktadır. Keleklioğlu Köyü'ne Gaziantep-Urfa karayolundan Birecik'te ayrılan ve Fırat'a paralel olarak güneye inen asfalt bir köy yoluyla ulaşılır. Höyük; önemli bir tarihi merkez olan Karkamış'ın 10 km kadar kuzeyindedir. Gre Virike; Akarçay Tepe ve Akarçay Höyük; Şaraga'nın karşısında; nehrin doğu kıyısında kalmaktadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Nizip Platosu'nun eteklerinden doğan küçük bir dere; tepenin hemen güneyinden Fırat'a kavuşur. Höyük; kuzeyden güneye 200 m uzunluğunda; doğudan batıya 150 m genişliğinde ve yaklaşık 22 m yüksekliğindedir. Kuzeydoğuda Fırat'ın yaptığı doğal kesit dışında; höyüğün tüm etekleri tarım alanı elde etmek ve yol yapımı için kesilmiştir. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Höyük ilk olarak G. Algaze başkanlığındaki ekip tarafından; 1989 yılında saptanmıştır. 1998 yılında OTDÜ TAÇDAM Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi kapsamında Gaziantep Müzesi tarafından yüzey araştırması yapılmıştır. 1999 ve 2000 yıllarında; yine aynı proje kapsamında; K. Sertok (Gaziantep Müzesi) ve F. Kulakoğlu (Ankara Üniversitesi DTCF) başkanlığında kurtarma kazıları gerçekleştirilmiştir. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik sit alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Yerleşmede Geç Uruk Dönemi; İlk Tunç Çağı; Orta Tunç Çağı; Son Tunç Çağı; Demir Çağı ve Ortaçağ'a tarihlenen tabakalar saptanmıştır. İlk Tunç Çağı'na ait üç; Orta Tunç Çağı'na ait en az iki evre tanımlanmıştır. Orta/Son Tunç Çağları arasındaki geçişi tanımlayan belirgin bir değişim görülmemiştir. Demir Çağı buluntularına yüzey toprağının hemen altında rastlanmıştır. Ortaçağ kültür katmanları ise höyüğün güney açmalarında bulunmaktadır. |
| Buluntular: Mimari: K açmasında; taban üzerinde korunmuş; olasılıkla içine bir kabın oturtulduğu sıvalı konik bir oyuk ile aşırı yangın görmüş sıva parçaları bulunmuştur. Bu buluntuların tespit edildiği seviye; yaklaşık olarak Fırat'ın günümüzdeki düzeyindedir. Bu durum; Şaraga'da Geç Uruk ve daha önceki dönemlerde Fırat'ın yatağının daha aşağıdan geçtiğini göstermektedir. Alanda yapılan çalışmalarda taban suyuna ulaşılmış ve açma baraj sularının altında kalmış; bu nedenle yerleşmenin ilk yerleşim katlarına ulaşılamamıştır [Sertok-Kulakoğlu 2001:455;456]. Çanak Çömlek: Saman katkılı konik çanaklar (bevelled rim bowl) ve dar uçları aşağı kıvrımlı emzikler Geç Uruk yerleşiminin varlığını kanıtlayan tipik örneklerdir [Sertok-Kulakoğlu 2001:455]. 2000 yılında sadece höyüğün yalnızca Orta ve Son Tunç Çağı tabakalarında çalışılmış olmasına rağmen; bir Son Tunç yapısının ana duvarının dış tarafındaki sınırlı bir bölgede; olasılıkla ocak tabanına döşenmek üzere alt tabakalardan taşınmış dört parça saklı astar bezemeli seramik ele geçmiştir. Hamur renkleri açık kahverengiden kırmızıya kadar değişen bu parçaların tümü kalın cidarlı; çark yapımı iri depo kaplarına aittir. Üzerlerindeki diyagonal bantlardan oluşan temel bezeme; bazı örneklerda omuz üzerine gelen yatay çizgi ve içleri dikey hatlarla bölünmüş bantlarla zenginleştirilmiştir. Parçalardan birinde; omuz üzerinde kazınarak yapılmış yatay damla dizisi bulunmaktadır. Bu mal grubu; Aşağı Mezopotamya'dan Zagroslara ve Doğu Anadolu'ya kadar yayılmıştır ve Geç Uruk ve İlk Tunç Çağı'nın erken döneminin belirleyici unsurlarındandır. Şaraga'daki örnekleri orijinal korteksleri dışında bulunmuş olsalar da; höyükteki bu dönem yerleşmesinin varlığını pekiştirmeleri açısından önemlidirler [Sertok-Kulakoğlu 2002a:357]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Kazı çalışmaları sonucunda; Şaraga Höyük'te Geç Uruk'tan Ortaçağ'a kadar devam eden bir yerleşimin varlığı ortaya çıkarılmıştır. 1999 yılında sadece bir sondajla ulaşılan Geç Uruk buluntuları; 2000 yılında bulunan ve Geç Uruk/İlk Tunç Çağı'nı karakterize eden saklı astar bezemeli parçalarla desteklenmiştir. Algaze; Şaraga'nın çok yakın çevresinde bulunan Tiladir; Şadi Tepe; Kumtepe ve Komeçli'dek Geç Uruk yerleşmelerini; Tabka Barajı Havzası'ndaki Habuba Kabira; Cebel Aruda; Tell Kannas'la karşılaştırmakta ve koloni sisteminin Fırat'ın bu bölgesinde işlerliğini sağlayan Uruklu grupların oturduğu merkezler olarak değerlendirmektedir. Bölgedeki Geç Uruk kültürünün görüldüğü yerleşmeler; bu merkezlerle sınırlı olmayıp; daha yoğun bir dağılım gösterirler. Kazı buluntuları Şaraga'nın Geç Uruk sistemi içerisinde ne konumda bir yerleşim yeri olduğunu açıklamaya yeterli değildir. Fakat bu sistemin çöküşüyle yaşamları sona eren yukarıda sözü edilen merkezlere karşın; Şaraga'daki yerleşimin varlığını sürdürdüğü anlaşılmaktadır [Sertok-Kulakoğlu 2001:461]. |
