|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Şarklı Mağara |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Mağara |
|
Rakım:
|
890 m |
|
Bölge:
|
Güneydoğu Anadolu |
|
İl:
|
Gaziantep |
|
İlçe:
|
Merkez |
|
Köy:
|
Dülük |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
EP ÜP |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Gaziantep il merkezinin 10 km kuzeyinde; Dülük Köyü'nün demiryolu istasyonuna yakınındaki vadi yamacında; Keber tepesi altında bulunan doğal mağara (Çevredeki diğer konaklama yerleri ve tekil buluntu yerleri için bak. Dülük fişi). |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Mağara Helvetian kalkerleri içine açılmıştır. Esas adı Keber Mağarası'dır. Nedense Bostancı bu isim yerine Şarklı Mağara adını kullanmaktadır. Bu yüzden arkeoloji yazınına Şarklı Mağara adıyla girmiştir. 84 m genişliğinde; 17 m derinliğinde; 13 m yüksekliğinde büyükçe bir mağaradır. Yapılan kazıda midye kavkılarının (kabuklarının) bol bulunuşu Epipaleolitik Çağ'da mağaranın çevresinde bir küçük gölün varlığını gösterdiği iddia edilmektedir. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Enver Yaşar Bostancı tarafından 1971 yılında tespit edilen mağarada 1971 ve 1982 yıllarında arkeolojik kazılar yapılmıştır. 1971 yılındaki kazı daha çok bu konaklama yerinde Paleolitik kültürlerin var olup olmadığına yönelik bir sondaj mahiyetinde gerçekleştirilmiştir. Bu ilk yıl mağaranın sağ köşesinde ancak 2 m derine kadar inilebilmiştir. 1982 yılında ise gene mağaranın sağ (?) kenarında 3x17 m boyutlarında yeni bir açma ile; ön tarafta 1.5x6 m'lik bir açma daha açılmıştır. Açmaların başlangıç boyutları geniş olmasına rağmen daha derinde çok dar bir alanda 9 m derine kadar inilebilmiştir. Tabakalanma: 1982 senesi kazısında; 9 m derine giden açmanın kesitinden 7.14 m'lik kalınlığın Tunç Çağları'na; 7.14 m ile 9 m arasının Neolitik Çağ; Epipaleolitik Çağ ve Üst Paleolitik Çağ'a ait olduğu anlaşılmıştır. Kazı başkanı 1-12. tabakaları Tunç Çağları'na; 13. tabakayı ise Neolitik; Epipaleolitik ve Üst Paleolitik Çağ'a tarihlemektedir. Bu tabakaların içinden Neolitik Çağ'ın özelliklerini gösteren tabaka hakkında bir bilgi aktarımı yapılmamıştır. Gene bu tabakanın alt evrelerinin tespit edilip edilemediği de anlaşılmamaktadır. Şarklı Mağara'nın Türkiye arkeolojisine en büyük katkısı; Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde de tıpkı Akdeniz Bölgesi'ndeki gibi mağara duvarlarına çizilerek ve siyaha boyanarak resimlerin yapılmış olduğunun anlaşılmasıdır. Bu resimler çentme dizileridir. Bostancı bunların sayı dizileri olduğunu iddia etmektedir [Bostancı 1984:şek.1]. |
| Tabakalanma: |
| Buluntular: 1971 ve 1982 mevsimi kazılarında Epipaleolitik seviyede üçgen; yarımay; trapez biçiminde mikroburinler; küçük üçgen tipte yongalara yapılmış deliciler vardır. Yan kazıyıcılar; yuvarlak kazıyıcılar; üçgen biçimde dışbükey kazıyıcılar; uç kazıyıcılar; benzerleri diğer Epipaleolitik kültürlerde bulunmayan hilal biçimli kısa; uzun; kalın; ince kazıyıcılar da ele geçmiştir [Bostancı 1984:şek.4]. Bostancı ameliyat bıçağı olarak nitelendirdiği yonga gibi değişik aletlerin varlığına da işaret etmektedir. Kazı başkanı Antalya il sınırları içindeki diğer Epipaleolitik merkezlerden farklı olduğu için bu mağaradaki endüstriye "Şarklıan" adını takmıştır. Genelde bu Şarklıan endüstride dilgiden çok yonga tekniklerine daha fazla önem verildiğini belirtmektedir [Bostancı 1984:53]. Çakmaktaşı yontma taş endüstriden başka çeşitli domuz türleri; kurt kemikleri; gazel; yabani keçi; kırmızı renkli geyik; koyun ve at gibi hayvanlara ait kemiklerin çıkışı Epipaleolitik Çağ Şarklı Mağara avcılarının hangi hayvanlarla beslendiklerini bize göstermektedir. Kazı alanının dışında gene Epipaleolitik seviyeden çıktığı tahmin edilen bir iskeletin yalnız kafatası parçaları da bulunmuştur. Bu seviyede özellikle boyama işlerinde kullanılan demiroksit yumrularının bulunuşuda ilginçtir. Bostancı tarafından toprak özelliklerinden bahsedilmeyen Üst Paleolitik Çağ yontma taş alet endüstrisinin Avrupa'nın Magdalénien kültürünün özelliklerini taşıdığı ifade edilmektedir. Bostancı bu endüstrinin Adıyaman il sınırları içinde kalan diğer Üst Paleolitik Çağ endüstrilerinden farklı bir yontma taş alet endüstrisi ile karşılaşıldığı için; Avrupa'daki endüstri terimlemesinden esinlenerek; bu endüstriye "Dülüan" adını vermektedir. Bu Dülüan endüstrisinde esas özellik saplı yonga veya büyük dilgilerin uçlarına kazıyıcı yapılmasıdır. Bostancı kültürün başka özelliklerini bilmediğini itiraf etmektedir. Olasılıkla Şarklı Mağara'daki 1982 yılı kazısında Üst Paleolitik Çağ tabakalarına tam inilememiş; mağaranın önündeki teraslarda ve belki de Epipaleolitik seviyede ele geçen tek tük aletlere bakılarak yorum yapılmıştır. Bostancı daha altta Protosolutréen kültürünü de bulacağını ümit etmektedir. Olasılıkla ana kayaya da henüz ulaşılmamıştır. 2015 yılında Dülük Baba Tepesi kazı ekibince kazı ve araştırmalar yapılmıştır. 62 metrekarelik bir alanda iki açmada çalışılmıştır. Paleolitik döneme ait eserler bulunamamış olsa da yüzey araştırmalarında tespit edilmiş bir çok eser sayesinde Paleolitik dönem tespit edilebilmiştir. Buluntular çoğunlukla Alt ve Orta Paleolitik döneme aittir. Daha geç evreler tespit edilebilse de yoğunlukta değildir. Buluntular ışığında Şarklı Mağara'nın kullanımı MÖ 500.000-300.000 yılları arasına kesin olarak tarihendirilebilir [Blömer et al. 2017:56-57]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: |
