|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Kumtepe |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
50 m |
|
Bölge:
|
Marmara |
|
İl:
|
Çanakkale |
|
İlçe:
|
Merkez |
|
Köy:
|
Kumköy |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
Son |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Çanakkale il merkezinin güneybatısında; Kumkale'nin güneyinde; Kara Menderes Çayı'nın batı yakasında yer alır. Çanakkale Boğazı'ndan 2.5 km; Ege Denizi'nden 2 km uzaklıktadır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Kara Menderes Çayı'nın oluşturduğu alüvyon ovasının batı kenarında yer alan yerleşim yeri yaklaşık 80x100 m boyutlarında; 4-5 m yüksekliğinde yayvan bir tepedir [Koşay-Sperling 1936:28'deki plan]. Höyüğün doğu yamacı Kara Menderes Çayı tarafından kısmen kesilmiştir. Höyüğün üst kesimi son yıllarda yapılan buldozer düzeltmesi ile yok edilmiştir. Bu işlem sırasında 15 kamyon taş çıkarılması üstteki mimarinin ne ölçüde tahrip edildiğinin bir ölçüsüdür. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Kumtepe Höyüğü; Cincinnati Üniversitesi'nin Troya'daki kazıları sırasında; 1934 yılında J.L. Caskey ve J. Sperling tarafından saptanmış [Arık 1953:79]; aynı yıl içinde J. Sperling ve H.Z. Koşay tarafından kazılmıştır. Tepenin üstünde; kuzey kesimde 4; kuzeybatı yamaçta da 1 olmak üzere toplam 5 açma açılmıştır [Koşay-Sperling 1936:28'deki plan]. Tepedeki açmalar 1.5x10 m boyutlarında hendek biçimlidir. Bu yöntemle doğru dürüst plan verecek bir mimari saptanması olanaksızdır. Bu kazıdan yıllar sonra; höyüğün buldozerle tahrip edildiğinin öğrenilmesi üzerine; Kumtepe'de; ikinci dönem kazıları; Troya Kazısı ekibi ve Çanakkale Müzesi'nin ortak çalışması ile 1993 yılında; M. Korfmann'ın yönetiminde başlatılmıştır. Bu ikinci dönem kazıları 1997 yılına kadar devam etmiştir. |
| Tabakalanma: Bir yıl süren ve daha çok sondaj niteliğinde olan ilk dönem kazısında; iki yerde ana toprağa inilebilmiştir. Kültür tabakasının kalınlığının 5 m olduğu belirtilmektedir. İki ana tabaka tespit edilmiştir. Tabaka sıralamasında; klasik yöntem yerine; eskiden yeniye doğru giden bir sıralama tercih edilmiştir. Alttaki eski tabakaya I; üstteki daha yeni olan tabakaya II sayısı verilmiştir. I. tabaka ise a; b; c olmak üzere üç yapı evresine ayrılmıştır. Özellikle çanak çömlek analizleri sonucunda Kumtepe'nin tabakaları şöyle belirlenmiştir: I a: Son Kalkolitik Çağ I b: Son Kalkolitik Çağ'dan İlk Tunç Çağı I evresine geçiş: Troya I öncesi I c: İlk Tunç Çağı I: Troya I II: İlk Tunç Çağı III b [Özdoğan 1970:196]. İçlerindeki I a yapı evresinin; yaklaşık 110 cm kalınlığında olduğu belirtilmektedir. Korfmann yönetimindeki kazıda ise üstteki tabakalar daha önce buldozerle yokedildiği için doğrudan Kumtepe I b tabakasına girilmiştir. Daha altta ise I a tabakası ile karşılaşılmıştır. Şimdilik Korfmann'ın tabakalanması; Koşay-Sperling tabakalanmasıyla uyumludur. |
| Buluntular: Mimari: Ayrıntılı yayınları henüz yapılmayan Kumtepe'nin I a tabakasına ait mimari bilgiler yok denecek kadar azdır. Hemen ana toprağın üzerinde yer alan bu yapı katının iki alt evresi vardır. Buna karşın I b tabakasında; en azından yapı tekniğini öğrenebileceğimiz mimari kalıntılarla karşılaşılmıştır. Tabanı taş döşeli; taş duvarlı; dörtgen planlı; birbirine birleşik mekanlar ortaya çıkmıştır [Korfmann 1995:çiz.6]. Bu kalıntılar 5x7 m boyutunda; 5 mekandan oluşan bir yapıya aittir. I b tabakasının üç alt evresi olduğu anlaşılmıştır. Çanak Çömlek: 1934 yılı kazısında toplanan çanak çömlek parçalarının büyük bölümü İstanbul Arkeoloji Müzesi'ne; bir kısmı da Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ne taşınmıştır. Son kazıların malzemesi ise Çanakkale Müzesi'nde muhafaza edilmektedir. İstanbul Arkeoloji Müzesi'ndeki koleksiyon; İstanbul Üniversitesi; Edebiyat Fakültesi; Prehistorya Anabilim Dalı öğretim üyelerinden M. Özdoğan tarafından ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir [Özdoğan 1970]. Bu çalışma sonucunda Kalkolitik Çağ'a tarihlenen I a yapı evresinde alacalanmış kırmızı iyi mal; açkılı ince kırmızı mal; kahverengi açkılı mal gibi gruplardan kap ve parçalarının var olduğu anlaşılmıştır [Özdoğan 1970:174]. Tüm mal gruplarında fırınlama iyidir. Öz koyu renklidir. Az sayıda açkı bezeme vardır. Biçimlerde düz dipli; düz kenarlı; dudağa doğru incelen kenarlı profiller görülmektedir. Son Kalkolitik Çağ'dan İlk Tunç Çağı'na geçişi veren I b tabakasında ise; açık gri yüzey renkli çanak çömlek parçaları bulunmuştur. Oldukça iyi açkılıdır. İç kısmı hafif yuvarlak dudaklı kaplar gibi biçimler vardır. Sürtme Taş: Açkılı yassı baltacıkların varlığından bahsedilmekle beraber; ayrıntılı bilgi aktarılmamıştır. Gömü armağanı olarak I a yapı katı mezarında bulunan mermer oval kabın kaba yapım olduğu bildirilmektedir [Koşay-Sperling 1936:49]. Bu kabın; kaidesi düzeltilmemiştir; buna karşın cidarları incedir. Kemik/Boynuz: Neolitik Çağ'dan Tunç çağlarına kadar tipsel olarak pek değişmeyen kemik bızlar bulunmuştur. İnsan Kalıntıları: Koşay ve Sperling kazısında; Kumtepe'nin en alt yapı evresinde (I a); iki mezar ortaya çıkmıştır. Bunlardan bir tanesi toprak mezara sırt üstü yatırılmış bir ölüye aittir. Hocker durumundaki ölünün başı bir taş ile desteklenmiştir [Özgüç 1948b:6]. Bu insan iskeleti ile ana toprak arasında 15 cm kadar bir mesafe vardır. Gene aynı yapı katına konan bir ikinci gömü A.1 açmasında 460 m derinlikte oval biçimli taş (olasılıkla ana kaya) oyuğundadır. 80 cm genişliğinde; derinliği 16 cm olan bu oyuğa ölü yine hocker biçiminde ve sırtüstü konmuştur. Dizinin altında beyaz mermerden bir kap parçası bulunmuştur [Koşay-Sperling 1936:49]. Kumtepe en alt kat yerleşiklerine ait bu iskeletlerin incelenmesi sonucunda Dolikosefal oldukları ileri sürülmektedir [Şenyürek 1949; Arsebük 1969]. Korfmann'ın kazısında ise; I a yapı katına ait pek çok mezarın bulunduğu bildirilmektedir [Korfmann 1996:291-292;res.19; Korfmann 1997:218]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Kumtepe; 1934 yılında kazıldığı halde; yayınının 1976 yılında çıkmasından dolayı; bilim dünyasında bulguları çok tartışılan; önemli bir yerleşme yeridir. Son kazılarına ait raporlar da henüz ön rapor niteliğindedir. Özellikle Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi'ne götürülen parçaların arasında meyvalık kaidesinin var olması; tarihlenmesi konusunda birçok savlar ileri sürülmesine sebep olmuştur. Son yıllarda; M. Korfmann yönetimindeki ekip tarafından Çanakkale Müzesi ile ortak olarak tekrar kazılmaya başlanması ile höyük; Batı Anadolu'nun Son Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı'ndaki vazgeçilmez yerini almıştır. Korfmann; Kumtepe I a'nın tarihlenmesini; çağdaşı Beşik-Sivritepe'nin 14C sonuçlarına dayanarak; MÖ 5. bin yılın başlarına koymaktadır [Korfmann 1995:247]. Beycesultan Son Kalkolitik Çağ 1-2; Alişar; Alacahöyük Son Kalkolitik Çağ; Can Hasan I ve Tigani ile ilişkili olduğu ortaya çıkarılmıştır. Buna karşılık I b tabakasından alınan 14C sonuçları MÖ 3100 tarihini ortaya koymaktadır. Kumtepe; son yıllarda Kuzeybatı Anadolu'daki tahribatı en somut biçimde yansıtan yerleşme yerlerinden biridir. Höyüğün üstündeki II ve I c tabakaları ne yazık ki tamamen yokedilmiştir. |
