|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Karahöyük 1 |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
1115 m |
|
Bölge:
|
İç Anadolu |
|
İl:
|
Konya |
|
İlçe:
|
Meram |
|
Köy:
|
Karahüyük |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
İTÇ I İTÇ II İTÇ III |
|
|
|
  |
|
| Yeri: Konya il merkezinin yaklaşık 7 km güneybatısındadır. Asfalt karayolu ile Cem bahçeleri adı verilen bahçeler içerisinde yer alan bu ünlü höyüğe ulaşmak çok kolaydır. Konya yöresinde birkaç Karahöyük olduğu için bu höyüğe 1 numarası verilmiştir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Merkezdeki büyük tömelti ve çevresinde yer alan biri hariç 4-6 m yüksekliğinde olan on yayvan tepecik ile İç Anadolu Bölgesi'nin en büyük höyüklerinden biridir. Yerleşim çapı olarak 1.000x500 m ölçüleri bildirilmektedir [Arık 1956:16-17; kroki 6]. Çevresi çok kalın bir alüvyon dolgu ile kaplı olduğundan ve bu dolgu kaldırılmadan yerleşmenin gerçek boyutlarını söylemek olanaksızdır. Höyüğün kuzey terasındaki C açmasında 29.10 m'de ancak ana toprağa inilmesi birikimin kalınlığını ortaya koymaktadır. Kuzeyinde pınarlar vardır. Olasılıkla kuyu ile kolayca ulaşılan taban suyunun varlığı buranın yurt yeri olarak seçiminde rol oynamıştır. Yine kuzeyinden Meram Çayı'nın kollarından biri geçmektedir. Höyüğün üzeri uzun bir süre askeri kamp yeri vazifesi gördüğü için delik deşik görünümündedir. Çevre köylüler de toprak çekerek büyük ölçüde tahribata yol açmışlardır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: 1953 yılından itibaren S. Alp başkanlığında yapılan kazılar; Anadolu'nun pek çok höyük kazısı gibi kısa sürmemiş; uzun yıllar devam etmiştir. 1959; 1967-70 yılları arasında çalışmalara ara verilmesine rağmen 1966 yılına kadar yürütülen kazılar höyüğün anlaşılmasına ve tabakalanmasına yönelik olmuştur. Son yıllarda ise özellikle Kültepe Kaniş Ib tabakası ile çağdaş olan kentin açılımı gerçekleştirilmiştir. Kazıya 1982 yılında son verilmiştir. İlk Tunç Çağı tabakaları ise tepenin kuzey terasındaki C açması; zirvenin kuzeyindeki O açması ve güneyde tahrip olmuş kısımda yer alan S açmasında ortaya çıkarılmıştır. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanmış tescilli arkeolojik SİT alanları listesinde yer almaktadır. |
| Tabakalanma: Yüzeyde yapılan toplamalarda Bizans; Roma ve Frig çanak çömlek parçaları bulunduysa da kazıda bu tabakalara rastlanmamıştır. C açması ise tüm tabakalanmayı göstermiştir. Burada 27 tabaka saptanmıştır. Son tabakanın altında 1.5 m kalınlığında milli topraktan sonra ana kayaya ulaşılmıştır. I-IV. tabakalar: Orta Tunç Çağ-Asur Koloni Dönemi V-VI. tabakalar: İlk Tunç Çağı III-Orta Tunç Çağı'na geçiş VII-XI. tabakalar: İlk Tunç Çağı III. evre XII-XVII. tabakalar: İlk Tunç Çağı II. evre XVIII-XXVII. tabakalar: İlk Tunç Çağı I.evre-Son Kalkolitik Çağ (?) olarak gösterilebilir. |
| Buluntular: Mimari (yeniden eskiye doğru): V. tabakada zirveyi çevreleyen büyük bir yapıya ait kalın duvarlar bulunmuştur [Alp 1967:456]. Temel genişliği 1.5-3.0 m arasındadır. Yapının üstü kalın kerpiç duvarlar yükselmektedir. İTÇ III. evresine tarihlenen VII. tabakada önemli olduğu bildirilen büyük bir bina gün ışığına çıkarılmıştır. Bu yapıda bir salon ve çevresinde küçük odalar yer almaktadır. Salonun buluntularından dolayı tapınak olarak kullanıldığı ileri sürülmektedir. Aynı yapıda ocak; sunak yerleri ve beş adet yaklaşık 105-115 cm boyutlarında mahzen (?) bulunmuştur. S. Alp tarafından bu yapı; ana tanrıça tapınağı olarak tanımlanmaktadır [Alp 1962:621]. VIII. tabakada da üstteki kutsal yapıya benzeyen bir yapı ortaya çıkmıştır. Ana toprağa kadar olan tabakalardan X. tabakada iki taş temel; XII. tabakada kare biçimli bir oda bulunmuştur [Alp 1972:421]. Çanak Çömlek: VI. tabakada; tek renkli ile hendesi bezemeli intermediate/geçiş malı olarak tanımlanan maldan boyalı çanak çömleğin hem el hem de çark yapımı örnekleri vardır [Alp 1961:523-524]. Bu mal türü azalarak X-XI tabakalara kadar devam etmektedir. VI. tabakada sepet kulplu kapaklar ortaya çıkmıştır. Bunlar Troya III'de görülmektedir. VII. tabakada bu mal türüyle beraber; tapınağın içinde kırmızı renk astarlı gaga ağızlı testinin üzerine; boyun ve gövde kısmına iki sıra halinde siyah boya ile kadın göğüsleri yapılmıştır [Alp 1962:621]. Bu bezeme türü IX hatta X. tabakada da vardır. VIII. tabakada Troya II'de görülen yüzlü vazolara benzeyen kaplar bulunmuştur. Bu kaplara alttaki tabakalarda da rastlanılmıştır. XII-XXII. tabakalarda Troya'nın I. tabakasından bilinen "Erken Ege malları" olarak tanıtılan mal türü örnekleri vardır. Bunlar XXII. tabakada kesilmektedir. XVIII. katlarda kurs biçiminde yassı ve üzerlerinde bezeme olan tabaklar vardır. S açmasında VI. katta 7 adet depasın yerel mi ithal mı olup olmadığı bilinmemektedir. O açmasında XII katta boyun kısmında açık pembe zemin üzerinde koyu kırmızı renkte samsa nakışlı gaga ağızlı bir testi bulunmuştur. Höyüğün alt tabakalarında siyah zemin üzerine derin çizilerek yapılmış ve içi beyaz boya ile doldurulmuş mal örneklerinin çıktığını da belirtmektedir. Kil: VI. tabakada devetüyü zemin üzerine kırmızı renkli şeritlerle süslenmiş; çark yapımı boğa ritonu bu tabakanın en güzel buluntularından biridir [Alp 1973:434]. Sürtme Taş: S açmasında VI. tabakada mermer bir idolün varlığından bahsedilmekle beraber ayrıntılı bilgi verilmemektedir. XVI. tabakada ayak biçimli taş mühürün bu tipin en eskisi olduğu iddia edilmektedir [Alp 1965:551]. İnsan Kalıntıları ve Mezarlar: Karahöyük'ün İTÇ yerleşmelerinde; mezarlığın yerleşme içi olduğunu belirten tekil mezarlar bulunmuştur. V. tabakada; yatık olarak ağız ağıza yanyana birleştirilmiş iki kırık küp içinde hocker biçiminde gömülmüş bir iskelet saptanmıştır. İskeletin başı doğu tarafındadır. Yanına mezar armağanı olarak kırmızı astarlı küçük testi ve üzeri samsa motif bezemeli Suriye tipi şişe bırakılmıştır. Başındaki tunç küpe ve bir tunç iğne; belindeki 20 cm uzunluğunda tunç iğne ile bu iskeletin bir kadına ait olduğu yadsınamaz [Alp 1967:457]. Altta çıkan tabakalarda küp mezarlar dışında sanduka/sandık mezarlar bulunmuştur. 23. tabakada kerpiç duvarlı sandık mezar ile 24. tabakada; duvarları yassı taş levhaların dikine konması ile oluşturulmuş ve üstü tek parça yassı levha ile kaplanmış sanduka mezar; bu mezar tipinin bu dönemde de sürdüğünü belirlemektedir [Alp 1966:493]. Taş sanduka mezarda emzikli bir testicik ile tunç pullardan oluşan kolye mezar armağanı olarak bırakılmıştır. 24. tabakada ayrıca küp mezarlar saptanmıştır. Birinin üstünde kabartma şeklinde karşılıklı iki stilize dağ keçisi tasviri vardır. S. Alp bu kabartmanın bilhassa dikkat çekici olduğunu anlatmaktadır [Alp 1966:493; Alp 1968:lev.10/20]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Konya Karahöyük; R.O. Arık'ın işaretlediği gibi; Konya yöresinin tüm kültür silsilesini verecek boyutta ve özellikte olan bir yerleşme yeridir. S. Alp tarafından günümüze kadar sürdürülen kazılar; Asur Koloni Dönemi'nde yerleşmenin kuleli; anıtsal kapılı; kalın sur ile çevrili önemli bir kent olduğunu göstermiştir. Buna yakın büyüklükte ve aynı özellikte bir yerleşmenin İTÇ'n sonunda da var olduğu inkar edilemez. VII ve VIII. tabakalarda çıkan ve tapınak olarak tanımlanan yapının; tıpkı Kültepe'de olduğu gibi bir tapınak saraya ait olduğu yorumlanabilir. Bu tabakaların kap biçimlerine göre Alacahöyük kral mezarları ve Troya II ile çağdaş olduğu iddia edilmektedir. Bu tabakalarda çift kulplu kupaların çeşitli tiplerinin ortaya çıkışı; Külptepe tabakalanmasına da uymaktadır. Olasılıkla Kültepe'nin 11 b ve 12. tabakaları ile çağdaştır. Alt tabakalarda ise Troya I kültürünün özelliklerine sahip bulgular ortaya çıkarılmıştır. Kurs biçiminde kapaklar; sap tutamaklı kaplar; Ege malları olarak tanımlanan mal örneklerinin oluşu iki bölge arasındaki ticaret ilişkilerinin İTÇ'n ortalarından itibaren başladığını göstermektedir. Troya II'de görülmeye başlanan insan yüzlü kapların; Karahöyük'ün en alt tabakalarından üst tabakalara kadar devam etmesi bir başka şaşırtıcı sonuçtur. Karahöyük; hem MÖ 2. bin yılın başında hem de MÖ 3. bin yılının sonunda kesinlikle bir beyliğin başkenti olmuştur. |
