|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
|
Bozkurt Kurgan Mezarlığı |
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
Türü:
|
Höyük |
|
Rakım:
|
m |
|
Bölge:
|
Doğu Anadolu |
|
İl:
|
Ağrı |
|
İlçe:
|
Doğubayazıt |
|
Köy:
|
Bozkurt |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Kazı |
|
Dönem:
|
|
|
|
|
  |
|
| Yeri: Bozkurt Kurgan Mezarlığı Ağrı İli, Doğubayazıt İlçesi'nin 16 km kuzeyinde ve Ağrı Dağı'nın batı eteğinde yer alır. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Doğubayazıt Ovası'nın kuzey ucunda, Iğdır Ovası'na inen Ağrı Dağı geçidinin başında ve dağın ovaya uzanan batı yamacında yer alır. Mezarlık Bozkurt Köyü'nden başlayarak kuzeye doğru yaklaşık 12 kilometrekarelik bir alana yayılmıştır. |
| Tarihçe: |
| Araştırma ve Kazı: Kazı çalışmaları 2007 yılında başlamıştır. Çalışmalar Mustafa Kemal Üniversitesi'nden Aynur Özfırat başkanlığında yürütülmektedir. |
| Tabakalanma: |
| Buluntular: Mimari: 2011 yılı çalışmaları iki alanda yürütülmüştür: Ağrı Dağı'nın batı yamacındaki mezarlık alanı ve doğusundaki yüksek tepenin üzerinde yer alan iki ayrı kalede topografik çizim ve plan çalışmaları. Mezarlığın güneyinde yer alan 3 kurgan ve kaçak kazı nedeniyle tahrip olmuş 2 mezar kazılmıştır. Kurgan 10: Mezarlığın güney alanında yer alır. Yığma tepesi değişik boyutlarda işlenmemiş taşlarla yapılmıştır. Taban çapı 7.9 m, mevcut yüksekliği ise 2.5 m'dir. Gömüt mekanı kuyu mezar tipindedir. 1.70x1.00 m ölçülerinde ve köşeleri yuvarlatılmış dörtgen biçimli mezar çukurunun yüksekliği 2.20 m'dir. Mezar çukuru irili ufaklı kaba taşlarla örülmüştür ve kapak taşına rastlanmamıştır. Kurgan 11: Mezarlığın güney alanında yer alan kurganın yığma tepesi değişik boyutlarda işlenmemiş taşlarla yapılmıştır. Taban çapı 11 m, mevcut yüksekliği 1.7 m'dir. Gömüt mekanı kuyu mezar tipindedir. Köşeleri yuvarlatılmış dörtgen biçimli mezar çukurunun ölçüleri 2.90x2.20 m'dir. Yüksekliği 1.30 m'dir. Mezar çukuru irili ufaklı kaba taşlarla örülmüştür ve kapak taşına rastlanmamıştır. Kurgan 35: Mezarlığın güney alanında yer almaktadır. Yığma tepesi değişik boylardaki işlenmemiş taşlarla yapılmıştır. Taban çapı 5.50 m olan kurganın mevcut yüksekliği 1.50 m'dir. Gömüt mekanı sandık mezar tipindedir. Gömüt mekanı diğerlerinde olduğu gibi köşeleri yuvarlatılmış dörtgen biçimlidir ve yüksekliği 1 m'dir. Mezar çukuru irili ufaklı düzgün taşlarla örülmüştür ve kapak taşına rastlanmamıştır. Mezar 3: Mezarlığın güney alanında yer alır. Armudi biçimli sandık mezar türündedir. Dikdörtgen bir plana sahip olan mezar doğu-batı yönünde uzanmaktadır. 1.40x1.18 m boyutlarında ve 0.90 m yüksekliğindedir. Duvarlarda bindirme tekniği kullanılmıştır. 0.40x0.55 m boyutlarındaki işlenmemiş taşlarla inşa edilmiştir. Mezarın doğu kısmında yaklaşık 0.50x0.50 m boyutlarında bir taban sıvası tespit edilmiştir. Sıva grimsi bir renge sahiptir ve küllü bir görünümü vardır. Kapak taşına rastlanmamıştır. Mezar 4: Mezarlığın güneydoğu alanında yer alır. Sandık mezar tipinde olan mezar yuvarlak planlıdır ve kuzey-güney yönünde uzanmaktadır. 2.52x1.73 m boyutlarındadır. Yüksekliği 1.40 m'dir. Duvar işlenmemiş taşlarla inşa edilmiştir ve kullanılan taşlar 0.40x0.80 m boyutlarındadır. 4 adet kapak taşına rastlanmıştır [Özfırat 2013]. Oda Mezar 1: Mezarlığın güney alanında yer alır ve oda mezar tipindedir. Dikdörtgen planlı, dromoslu ve doğu-batı doğrultuludur. Boyutları 5.40x1.80 m olan mezarın yüksekliği 1.17 m'dir. Yarı işlenmiş orta ve büyük boyutlu taşlarla inşa edilmiştir. Mezarın girişi doğu kısa kenar üzerindedir. Duvar kalınlığı 50 cm'dir. Duvarlar 0.40x0.50 m boyutlarındaki bloklarla örülmüştür. Batı duvar ve güney duvarının batısı kaçak kazılar nedeniyle tamamen tahrip olmuştur. Üst örtüye ait kapak taşı in situ olarak ele geçmiştir. Kapak taşı 2 m uzunluğunda, 0.50 m genişliğindedir. Mezara ait diğer 4 kapak taşı mezarın çevresine dağılmış durumdadır [http://www.ttk.gov.tr/templates/resimler/File/Kazilar/2012/18-2011-BozkurtKurganNekropolu.pdf, 02.12.15, 17:37]. Oda mezar 1'in kazısı 2012 yılında tamamlanmıştır. Zeminin sıkıştırılmış toprakla oluşturulduğu anlaşılmıştır. Mezarın mimarisi ve mezardan elde edilen çanak çömlek parçaları ve boncuklar Urartu Dönemi'ne işaret etmektedir [Özfırat-Coşkun 2014:147]. Yüksek bir tepe üzerinde yer alan kaleler mezarlığın STÇ ve Erken-Orta DÇ'ye ait yerleşme alanlarıdır. 2011 yılında kalelerin plan çalışmaları kısmen yapılabilmiştir [Özfırat 2013:120]. Kale I, STÇ ve Erken DÇ; Kale II ise Urartu-Orta DÇ'ye ait yerleşme alanlarıdır. Kale I, tepenin en yüksek noktasında yer alır. Kabaca dikdörtgen planlıdır. Doğu-batı yönünde 150 m genişliğinde, kuzey-güney yönünde 210 m uzunluğundadır. 2 m genişlikte iki adet girişi vardır. Bu girişler kuzeydoğu ve güneyde yer almaktadır. Kalenin etrafını saran duvarlar işlenmemiş, oldukça iri kiklopik taşlardan inşa edilmiştir. Bu duvarların kalınlıkları 1.80 m ile 2.10 m arasındadır. Kalenin iç kısmında dörtgen planlı mekanlar vardır. Kale I duvarlarının hemen dışında başlayan mezarlık, Kale I ile çağdaştır. Kale II, kare planlıdır. 40x30 m boyutlarındadır. Kalenin tek girişi doğu kenarında olmalıdır. Duvarlarının kalınlığı ise 2 m'dir. Kale, doğu-batı yönünde uzanmaktadır. Sur duvarları üzerinde dört adet payanda yer alır. Kalenin iç kısmında mekanlara ait izler vardır. Kuzeyindeki yamaçta ise teras duvarları yer alır. Kalenin mimari özellikleri ve yüzeyden toplanan çanak çömlekler Urartu Krallığı Dönemine işaret etmektedir [Özfırat-Coşkun 2014:148; Özfırat 2015]. Çanak Çömlek: Kurgan 10 ve Mezar 3'te STÇ ve Erken DÇ'ye tarihlenen çanak çömlek parçaları bulunmuştur. Oda Mezar 1'de bulunan çanak çömlekler ise Orta DÇ'ye aittir [http://www.ttk.gov.tr/templates/resimler/File/Kazilar/2012/18-2011-BozkurtKurganNekropolu.pdf, 02.12.15, 17:37]. Kale I'de yüzeyden toplanan çanak çömlekler STÇ ve Erken DÇ'ye, Kale II'de bulunanlar ise Urartu Krallığı Dönemine aittir [Özfırat 2013:120]. İnsan Kalıntıları: Kurgan 10 ve Kurgan 35'te insan kemiklerine rastlanmıştır [http://www.ttk.gov.tr/templates/resimler/File/Kazilar/2012/18-2011-BozkurtKurganNekropolu.pdf, 02.12.15, 17:37]. Mezar 4'te ise yarım hocker şeklinde gömülmüş bir iskelet in situ olarak bulunmuştur. İskelet, kuzey-güney yönünde uzanmaktadır ve yüzü batıya dönüktür. Bu mezarda frit, cam ve kireçtaşından yapılmış 201 adet boncuğa rastlanmıştır. Kurgan 35'de 5 adet frit, 1 adet kornalin boncuk bulunmuştur [Özfırat 2013:120]. |
| Kalıntılar: |
| Yorum ve tarihleme: Kale I, mimari ve topografik özellikler açısından Güney Kafkasya ve Kuzeybatı İran'dakilerle ve bölgedeki STÇ ve Erken DÇ'ye ait kalelerle benzerlik göstermektedir. Daha küçük olan Kale II ise olasılıkla gözetleme amacıyla inşa edilmiştir. Bu kalenin tüm Doğubayazıt Ovası'na ve yollara hakim konumu ve boyutları, Ağrı Dağı'nın eteğindeki diğer büyük Urartu kaleleri arasında bir istasyon görevi gördüğüne işaret etmektedir [Özfırat-Coşkun 2014:147-147]. |
