|
©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi
|
|
|
|
|
 |
Glykeria Kilisesi |
|
|
|
|
Çizimler için tıklayın...  |
Fotoğraflar için tıklayın...  |
|
|
|
|
Türü:
|
Kilise |
|
Plan Tipi:
|
Kapalı Haç |
|
Yapım Tarihi:
|
11. yy |
|
Evre:
|
Orta |
|
Araştırma Yöntemi:
|
Araştırma |
|
Rakım:
|
|
|
|
|
|
Bölge:
|
Marmara |
|
İl:
|
İstanbul |
|
İlçe:
|
Tuzla |
|
Köy:
|
İncirli Adası |
|
Antik Adı:
|
H. Glykeria Nesos |
|
|
|
  |
|
| Yeri: İzmit Körfezi'nin batı tarafında, Tuzla'nın karşısında Marmara Denizi'nde bulunan üç adacıktan en doğudaki İncirli Adası'nda (Rahmi Koç) yer almaktadır. Ulaşım, Tuzla'dan deniz yoluyla yapılmaktadır. Adanın kuzey tarafında manastıra ulaşan küçük bir yol vardır. Kilise kalıntısı adanın doğu ucundadır. Ada bugün Rahmi Koç'a ait özel mülktür ve ziyarete açık değildir. |
| Konumu ve Çevresel Özellikleri: Orta Bizans Dönemi'nde adada Azize Glykeria adına bir manastır olduğu bilinmektedir. Adada Bizans Dönemi'ne ait başka yapı bulunmamaktadır. Adanın günümüzdeki imar durumu bilinmemektedir. |
| Araştırma ve Kazı: Yapı ile ilgili kapsamlı bir çalışma ya da inceleme yapılmamıştır. Tuzla ve çevresi ile ilgili İstanbullu Rum tarihçi Sideridis'in araştırmasında bu adanın adı geçmektedir [Sideridis 1908]. 1976'da İstanbul Arkeoloji Müzeleri'nden A. Koyunlu, C. Soyhan ve S. Atasoy adada bir inceleme yapmış ve kısa bir rapor yayınlamışlardır [Koyunlu et al. 1976]. Bu ekip üç sarnıç ile tanımlayamadıkları bir yapı görmüş, ancak kiliseyi görmemiştir. 1988 yılında S. Eyice başkanlığında bir ekip adada birkaç günlük bir çalışma yürütmüş, yapının rölövelerini çıkartmış ve fotoğraflarını çekmiştir [Eyice 2001]. |
| Tanım: Mimari Evreler: Kilise: 13. yy'da tamir görmüş ve bazı ek inşaat ile büyütülmüştür [Eyice 2001:71]. 14. yy'da Gebze çevresi Osmanlılar tarafından alındıktan sonra manastır terk edilmiştir [Eyice 2001:71]. Büyük Sarnıç: Adanın kuzeydoğusunda, kilisenin batısında 11.5x7 m ölçülerinde, 4 m yüksekliği olan bir sarnıçtır. Altı sütuna dayanan kemerler 12 adet kubbesel tonozu taşımaktadır. 1975'teki araştırmada, sütunlar sökülmüş olduğundan örtüyü ahşap desteklerin taşıdığı tespit edilmiştir [Koyunlu et al. 1976:58]. Sarnıca kuzey tarafındaki 14 basamaklı bir merdivenle inilmektedir. Orta sıradaki 4 kubbenin ortasında ışık ve havalandırma delikleri durmaktadır [Koyunlu et al. 1976:58, res. 3; Soyhan 1995-96:27-28, pl. 3; Eyice 2001:76]. Tonozlu Sarnıç: Adanın kuzeydoğu tarafında 5x6 m ölçülerinde, 5 m tonoz yüksekliği olan bir sarnıçtır. Üzeri beşik tonozla örtülü olan bu sarnıca iki taraflı merdivenle inilmektedir [Eyice 2001:76; Koyunlu et al. 1976:59]. Açık Sarnıç: 1976 yılındaki araştırmada görülen bu sarnıç, doğal limandan yukarı çıkarken, patikanın sonundaki ahşap evin yanında tespit edilmiştir, ancak ölçüleri verilmemiştir [Koyunlu et al. 1976:58]. Keşiş Hücreleri: Adanın batı tarafında güneye bakan dik yamacın üzerinde ölçüleri 4.5x1.9 m olan ve aralarında 0.45 m bölme duvarı olan üç oda bulunmuştur. Bunlar keşiş hücreleri olarak tanımlanmıştır [Eyice 2001:76-77]. Mimari Özellikler: Manastırdan günümüze yalnızca kilise, iki sarnıç ve keşiş hücrelerinden bazı kalıntılar ulaşabilmiştir. Kapalı haç planındaki kilisenin duvarları ortalama 1.5 m kadar ayaktadır. Kilisenin güneyine bitişik bir şapelin izleri varsa da, bu kısımlar denizin aşındırması sonucunda yok olmuştur. Naosun, birbirine geniş kemerlerle bağlanan dört payenin taşıdığı bir kubbe ile örtülü olduğu bilinmektedir. Payeler arasında, bema kısmı hariç, ikişer sütun bulunmaktadır [Eyice 2001:73-76]. Bezeme Özellikleri: In situ bir bezeme olmamasına karşın, kilisede ve keşiş hücrelerinde moloz arasında görülen fresko ve mozaik izleri, bu yapıların bezeli olduğunu göstermektedir. Kilise zemininde opus sectile izleri görülmüştür [Eyice 2001:75]. |
| Buluntular: Mimari Plastik: Kuzeydeki doğal limanda, sarnıçtan getirildiği düşünülen iki sütun bulunmuştur [Koyunlu et al. 1976:res. 1]. Kilisenin molozu içinde bazı mimari plastik parçalar görülmüştür. Bunların arasında çok sayıda opus sectile parçası tespit edilmiştir [Eyice 2001:75, 78]. Cam: Temizlik sırasında kilise ve keşiş hücrelerinin molozu arasında bazı pencere camı parçaları bulunmuştur [Eyice 2001:75-76]. |
| Yorum: |
| Tahribat: |
