©Türkiye Arkeolojik Yerleşmeleri - TAY Projesi


Elbeyli Mezar Odası 1




Çizimler için tıklayın...

maps

Fotoğraflar için tıklayın...

Elbeyli Mezar Odası 1

Türü:
Mezar Yapısı
Plan Tipi:
Dikdörtgen
Yapım Tarihi:
4. yy ortası
Evre:
Erken
Araştırma Yöntemi:
Araştırma
Rakım:
117

Bölge:
Marmara
İl:
Bursa
İlçe:
İznik
Köy:
Elbeyli
Antik Adı:
Nikaia

     


Yeri: Bursa İli'nde, İznik'in kuzeybatısında, Orhangazi-İznik karayolunun kuzeyinde, Elbeyli'nin 2 km kuzeydoğusundaki Çaltepe'nin batı eteklerinde, Haspekli Mevkii'nde bulunmaktadır.
Konumu ve Çevresel Özellikleri: İznik'in Hellenistik ve Erken Bizans dönemlerinde kullanılan nekropolünde yer almaktadır. Girişi demir bir kapıyla kapatılmış olan mezar odası İznik Müzesi'nden alınacak izinle ziyaret edilebilmektedir.
Araştırma ve Kazı: Mayıs 1967'de yol çalışmaları sırasında ortaya çıkan yapıda 1997'de bir konservasyon çalışması yapılmış ve koruma altına alınmıştır. Freskolarını rutubetten korumak amacıyla etrafı açılmış, taş dolgulu beton bir perdeyle çevrilmiştir [Barbet-Şener 1999; Fıratlı 1974a: 919; Fıratlı 1974b: 31; Fıratlı 1975: 24].
Tanım: Mimari Özellikler: Doğu-batı doğrultulu mezar odası tamamen toprağın altında kalacak biçimde inşa edilmiştir. Mezar odasının batı duvarı tuğladan inşa edilmiştir. Diğer duvarlar, alt sıralarda kaba yontulmuş taş, üst sıralarda ise tuğla ile yapılmıştır. Tonoz örtüde kare tuğlalar kullanılmıştır. Batı duvarında yer alan kapı açıklığı mermerle çerçeve yapılmıştır ve bu açıklık halen mezar odasında bulunan mermer bir levha ile kapatılmıştır. Kapı eşiğinin iç yüzünde, sol tarafta mil delikleri görülmektedir. Bu yuvalar hareketli bir kapının olduğunu göstermektedir. Mezarların üst seviyesinden itibaren tuğla bir silme bütün odayı çevrelemektedir. Bu silmeden dolayı mezar odasının zemininin de bu seviyede olduğunu ve mezarların üzerinde bu zeminden açılan kapakların bulunduğu öne sürülmüştür [Fıratlı 1974a: 922; Fıratlı 1974b: 32; Fıratlı 1975: 25]. Bezeme Özellikleri: Mezar odasının dört duvarı ve tonozu freskle kaplıdır. Kuzey ve güney duvarlarında bitkisel düzenlemeli bordürlerle birbirinden ayrılan dikdörtgen panellerin içlerinde almaşıklı olarak baklava motifi, geniş bir akantus yaprağının üzerinde yer alan tepsi içindeki meyveler ve bunların üzerinde duran kuşlardan oluşan bir düzenleme bulunmaktadır. Tonoz başlangıç kısmında ise üç boyutlu yanılsaması yaratan kutuların dizilimiyle oluşmuş bir bordür bulunmaktadır. Tonoz, kasetli tavanları andıracak biçimde karelere ayrılmıştır. Mezar odasının batı duvarının ve tonozun bir kısmı yol çalışmaları sırasında zarar görmüşse de, kalan izlerden buradaki betimlemeleri tahmin etmek mümkündür: Batı duvarında kapının iki yanında cepheden betimlenmiş birer tavus kuşu, lunette ise iki yanında kuşlar bulunan bir İsa monogramı yer almaktadır. Doğu duvarında bitkisel bir zemin üzerinde ortada çift kulplu bir kantharosun iki yanında birer tavuskuşu ile bir refrigerium sahnesi betimlenmiştir. Bu duvarın lunetinde İsa monogramı ve iki yanında birer keklik yer almaktadır [Fıratlı 1974a: 924-929; Fıratlı 1974b: 32-34; Fıratlı 1975: 25-27; Karakaya 1978: 82-87]. Kantharosun tamamı, tavus kuşlarının başları ve İsa monogramının bir kısmı defineciler tarafından tahrip edilmiştir [Karakaya 1987: 84]. Tahrip edilen kısımlar dikkatsiz bir biçimde alçı ile doldurulmuştur [Barbet-Şener 1999:204].
Buluntular: Mimari Plastik: Mezar odasının kapısını örtmek için üzerinde Herakles'in işlerinin betimlendiği 2. yy'a ait sütunlu bir lahit parçası kullanılmıştır [Fıratlı 1974a: 919; Fıratlı 1974b: 31; Fıratlı 1975: 24]. Çanak çömlek: Mezarlarda pişmiş toprak bir kandil bulunmuştur [Fıratlı 1974a: 922; Fıratlı 1974b: 32; Fıratlı 1975: 25]. Mezarlar: Odanın içinde biri güney diğeri doğu duvarında olmak üzere iki adet mezar bulunmaktadır [Fıratlı 1974a: 922; Fıratlı 1974b: 32; Fıratlı 1975: 25]. N. Fıratlı, kapı eşiği ile mezar odasının zemini arasındaki yükseklik farkından dolayı güney duvardaki mezarın bir eşinin kuzey duvarda da bulunabileceği, ancak bunun tahrip edilmiş olduğu görüşündedir [Fıratlı 1974a: 924; Fıratlı 1974b: 32; Fıratlı 1975: 25].
Yorum:
Tahribat: Mezar odasının iki yanında destek duvarları vardır. Girişi demir bir kapıyla örtülmüştür. Mezar odasının girişinde tuğla duvarlar görülmektedir. Tuğlaların üzeri yakın zamanda pembe bir boya ile boyanmıştır. Üzeri toprak ile kaplıdır [TAYEx 28.07.2008].


Liste'ye