TAY-Haber Ayrıntı

�STANBUL B�R ESER�N� DAHA KAYBETT�

TAYHaber

7/3/2009

�stanbul k�lt�r varl�klar�n� h�zla kaybediyor. B�y�k-k��k denmeden, hangi devire ait oldu�u ya da nerede bulundu�u farketmeden, nadiren do�al y�pranmayla, �ok zaman da insano�lu taraf�ndan yok ediliyor. K�r�l�yor, y�k�l�yor, �al�n�yor... Son �rneklerden biri Yedikule kap�s�n�n �zerinde binlerce y�ld�r duran kartal kabartmas� oldu. �stanbul surlar�yla ya��t oldu�u d��n�len kabartma birka� g�n �nce yerinden s�k�ld�. Bizans sanat� ve arkeolojisi uzman� Dr. Feridun �zg�m��'�n 1998 y�l�ndan beri tarihi yar�madada yapt�� arkeolojik y�zey ara�t�rmalar�nda da varl��n� tespit etti�i kabartma, muhtemelen �n�ne as�lan se�im afi�inin arkas�ndan �al�nd�. �zg�m�� kabartma ile ilgili olarak "Kartal fig�r� sadece Bizans'ta de�il antik �a�da da kullan�l�yordu. Hellenistik �a�da (M� 4. yy ba�� - M� 2. yy ortas�) Anadolu'daki yerel Hellenik krallar�n ordular�nda PLANKH denilen birlikler vard�. D�zenli sava�ta �ok i�e yarayan bu birlikler Romal�lar Anadolu'ya gelince (M� 130) Roma ordu sisteminde 'lejyon' ad�n� ald�lar ve kartal motifiyle sembolize edildiler. Daha sonra bu kartal fig�r� hem Roma devletini hem de h�ristiyanla�m�� Roma �mparatorlu�u'nu temsil etmeye ba�lad�. Bu y�zden de bazen �ift ba�l� olarak tasvir edildiler" a��klamas�n� yapt�. �zg�m��, "Yedikule'de bulunan ve MS 5. y�zy�lda in�a edilen �stanbul surlar�n�n kap�lar�ndan Yedikule kap�s� (Pili �ptaPirgos) kemerinin �zerinde Roma lejyonlar�n�n en �nemli sembollerinden Erken Bizans d�nemi mermer kartal kabartmas� di�er ge� Roma kartallar�na g�re tek ba�l� olan ve kan�m�zca dini nitelikten �ok askeri bir g�c� temsil eden ve bu y�zden tek ba�l� kartallar�n az �rneklerindendi. Ne yaz�k ki art�k yerinde de�il." �eklinde konu�tu. �stanbul surlar�nda buna benzer (Ayvansaray Grolimne kap�s�ndaki �mparator Kabartmalar�, Yedikule Kalesi'ndeki 5. y�zy�l tavus ku�u kabatmalar�, Ayvansaray'daki Simurg kabartmas� gibi) �ok k�ymetli �rnekler oldu�unu s�yleyen �zg�m�� bunlar�n da kartal r�lyefi gibi �al�nma ihtimali oldu�undan bir proje kapsam�nda yerlerinden al�n�p yerlerine replikalar�n�n konmas�, orijinallerinin de arkeoloji m�zelerine g�t�r�lmesinin gerekti�ini belirtti ve bu konuda herkesi duyarl� olmaya �a��rd�. Ay�e Didem Bayvas Nano Yorum: T�m Orta�a� tarihi boyunca en g��l�, en a��lmaz askeri yap� ve ayn� zamanda estetik bir �aheser olarak kabul edilen �stanbul surlar�, 1453'de bile bu kadar tahrip edilmedi, aksine fetihten sonra g��lendirildi, bak�m� yap�ld� ve korundu. Oysa h�zl� sanayile�me ve kontrols�z g��ler sonucu olu�an plans�z kentle�me, etkisini ilk �nce sur �evresinde g�sterdi. Duvardan tasarruf etmek i�in surlara biti�ik yap�lan evler, kap� ve/veya pencere a��lmak �zere y�k�lan sur duvarlar�n�n yan� s�ra sahil yolu yap�m� i�in de devlet eliyle y�k�ld�lar. Yak�n �evresinde yap�lan ve giderek yol kenar� piknik alan�na d�n��en tuhaf parklar ile yarat�c� halk�m�z�n bostan olarak yeniden kulland�� hendekleri saym�yorum bile. Hatta evsizlerin dip k��elerde �s�nmak i�in yakt�klar� ate�lerin yaratt��n� da g�rmezden geliyorum. Ancak kabul edilmelidir ki sahip oldu�umuz de�erleri h�zla yok etmenin �n�ne ge�mek zorunday�z. Bunu UNESCO istedi�i i�in de�il, �stanbul 2010'da Avrupa K�lt�r Ba�kenti olaca�� i�in de�il, �stanbul bizim oldu�u i�in yapmal�y�z. �stanbul kuruldu�u tarihten bu yana d�nyan�n en b�y�k ve en �nemli �ehirlerinden biri oldu�u ve hem �zerinde hem de alt�nda tarifi m�mk�n olmayan, �l��s� belirsiz de�erler ta��d�� i�in yapmal�y�z. Ay�e Didem Bayvas

Liste'ye Haber Arama Makinesi'ne